Ewout Starmans: Wonderlijk geluid

Van de vroege lente tot diep in de nazomer dringt iedere nacht een wonderlijk geluid mijn slaapkamer binnen. Uit een nabijgelegen tuin klinken korte, hoge fluittonen op, volgens een onregelmatig ritme. Het geluid doet vagelijk denken aan het weidse klokgelui, vroeger op zondagochtend. Als kind luisterde ik graag naar de toevallige melodieën die de kerkklokken in de stad gezamenlijk speelden. De muziek die nu mijn nachten begeleidt, is ijler maar even grillig en eindeloos. Pas tegen zonsopgang, als steeds meer fluittonen wegvallen, lost ze ongemerkt in stilte op.

Vorig jaar hoorde ik het raadselachtige fluitconcert voor het eerst. Het leek voort te komen uit tientallen dierenkeeltjes, maar welke beesten laten ‘s nachts zo van zich horen? Misschien waren het boomkikkertjes die elkaar in de kastanjeboom daarbeneden toezongen? Of zou het kunnen dat, zoals mensen kunnen mompelen in hun slaap, ook sommige vogels zwakjes voortkwetteren tijdens de nachtrust? Ik kon me voorstellen dat spreeuwen zo vol zijn van hun dagelijks gezang, dat ze er ook in hun vogeldroompjes mee doorgaan.

Maar de oplossing van het raadsel gaf mij een vriend die bioloog is. De nachtelijke fluitertjes zijn geen boomkikkers of droomvogels, maar vroedmeesterpadden. ‘Klungelkes’ (klokjes), zo worden zij in Limburg ook genoemd. Ik kende de vroedmeesterpad nog wel, van de biologielessen op de basisschool. Volgens een vooroorlogse onderwijsmethode moesten wij de tekstjes uit het biologieboek overschrijven in ons schrift. De plaatjes tekenden we op overtrekpapier na. Eén van de lessen ging over de vroedmeesterpad; het bijbehorende plaatje werd in mijn schrift een knoeiboel. De afgebeelde pad torste op zijn rug namelijk een snoer eitjes, en dat belangrijke detail kreeg mijn kinderhand maar niet verbeeld. Ondanks mijn mislukte tekening ben ik nooit vergeten dat de vroedmeesterpad hieraan zijn naam dankt: als het vrouwtje haar eitjes gelegd heeft, wikkelt het mannetje deze om zijn achterpoten waarna hij ze beschermt totdat de dikkopjes uitkomen. Misschien moeten wij deze vroedmeestermannelijkheid tot nationaal ideaal verheffen. Wat opeenvolgende kabinetten in geseculariseerd Nederland maar niet voorelkaar gekregen hebben, is namelijk onder vroedmeesterpadden al sinds de schepping gebruik: vader neemt de zorg voor het kroost op zich, moeder gaat de hort op. Als biologen dit dier in onze tijd een naam hadden mogen geven, had hij vast de emancipatiepad geheten. En denk niet dat zo’n zorgzame vader geen macho kan zijn. De vroedmeestermannen onder mijn slaapkamerraam zijn verre van koude kikkers: ik hoor ze nachtenlang fluiten naar de vrouwtjes.