Etappe 5: Het Groene Hart

Groene Hart
De naam ‘Groene Hart’ staat nog maar sinds een paar decennia op de kaart. Albert Plesman, de oprichter van de KLM, ontdekt in de jaren veertig van de vorige eeuw dat West-Nederland vanuit de lucht gezien eigenlijk één groot open gebied is, waar de grote steden Rotterdam, Den Haag, Amsterdam en Utrecht, aan de rand van liggen. Hij noemde het de Randstad. Zolang we nog trots waren op die stedelijke ontwikkeling heette het groene gebied in het centrum niet anders dan ‘open gebied’. Maar toen in de jaren zeventig van de vorige eeuw de verstedelijking steeds sneller om zich heen greep en de zorg over het verlies aan groene ruimte toenam, bedacht men de naam Groene Hart voor het polderland binnenin de Randstad. Het bleek een ijzersterk concept. Bijna iedere Nederlander voelde zich meteen verbonden met dit Hollandse polderlandschap, met z’n slootjes, zwart-witte koeien, hooibergen en veel open ruimte.

Barsten
Nu 40 jaar later begint het concept toch barsten te vertonen. Het voornaamste probleem is dat het Groene Hart vooral een gebied is dat alleen bestaat bij de gratie dat er níets mag. In tegenstelling tot het gebied eromheen, de Randstad, waar ontwikkeling juist het credo is. De landbouw, de economische motor en behoeder van het Groene Hart, ging het lange tijd nog voor de wind en kon de productie eerst nog flink opschroeven. Maar nu loopt deze sector die lang het karakter van het Groene Hart heeft bepaald toch tegen grenzen aan. De slappe venige grond legt de boer te veel beperkingen op. De bedrijven blijven te klein om de noodzakelijke investeringen te doen en kunnen niet meer concurreren op de wereldmarkt.

Dankzij subsidies lukt het nog om in ieder geval een deel van de boeren aan het werk te houden. Maar het aantal jonge boerenzonen en -dochters, dat het bedrijf over wil nemen, is te klein en als het zo door gaat zijn er over 20 jaar vrijwel geen boeren meer die hier aan de slag willen. Na 1000 jaar Groene Hart – eerst 500 jaar als akker en de laatste 500 jaar als weide – zullen we toch na moeten gaan denken over een andere toekomst voor het gebied.

Robuuste nieuwe natuurgebieden
Veel boeren willen hun grond nu verkopen. Vooral langs de rand van het Groene Hart of bij grotere steden zoals Woerden en Gouda slagen zij daarin. Weiden, sloten en openheid maken er plaats voor nieuwbouwwijken, bedrijventerreinen en rommelzones. Opdat niet in het hele Groene Hart hetzelfde gebeurt, is het tijd voor nieuwe ontwikkelingen waarbij ook de natuur er op vooruit gaat. Niet langer als armetierig bijproduct van de landbouw, maar in robuuste nieuwe natuurgebieden, waterrijk, met moerasbossen, rietvelden, laagveen en heldere meren vol waterplanten. Polder voor polder zou gekeken moeten worden naar alternatieven voor de landbouw die wél mee kunnen groeien met het water, zoals natuur, recreatie, waterberging en drinkwaterwinning. Het gebied wordt dan weer een beetje zoals het er 1000 jaar geleden ook uitzag, maar dan wel een meter of 5 lager.