Een botsing tussen natuur en klimaat in de Noordzee

Stichting De Noordzee vreest een scenario waarin het beschermen van de Noordzeenatuur en het halen van de klimaatdoelen elkaar in de weg zitten. Het komende jaar wordt er al beleid gemaakt om de uitrol van wind op zee nog verder op te schalen ná 2030 terwijl veel ecologische onderzoeken nog moeten opstarten en de resultaten dus niet kunnen worden meegenomen. Er ontbreekt nog veel kennis over de ecologische risico’s van de grootschalige uitrol van windparken op zee, vooral in combinatie met andere drukfactoren zoals olie en gas, scheepvaart, zandwinning en visserij. De kans wordt steeds groter dat de ambitie voor wind op zee niet meer zal passen binnen de ecologische draagkracht van de Noordzee. Dit blijkt uit een vandaag verschenen rapport van Stichting De Noordzee.

Om de klimaatdoelen van het Akkoord van Parijs te halen worden er de komende jaren veel windparken gebouwd in de Noordzee. De Nederlandse overheid zet onder andere in op wind op zee om aan 55% CO2-reductie te voldoen in 2030 t.o.v. 1990. Op dit moment hebben windparken in de Nederlandse Noordzee een capaciteit van 2,5 gigawatt. Rond 2030 zal dit zijn opgelopen tot zo’n 21,5 gigawatt.

“Voor een gezonde Noordzee is het belangrijk dat klimaatverandering én de verarming van de Noordzeenatuur worden aangepakt,” legt Ewout van Galen van Stichting De Noordzee uit. “De Noordzeenatuur is verarmd. Nederland moest eigenlijk in 2020 al ‘de goede milieutoestand’ bereiken: een toestand waarbij de zee schoon, gezond en productief is, een grote ecologische verscheidenheid kent, met alleen duurzaam gebruik. Het gaat nu bijvoorbeeld slechter met sommige zeevogelpopulaties en de zeebodem wordt nog steeds substantieel verstoord.

Volgens Stichting De Noordzee zijn er voor de onderwaternatuur voordelen aan windparken op zee. Er is relatief meer rust en ruimte voor de natuur door een verbod op bodemberoerende visserij binnen windparken. Daarnaast worden Nederlandse windparken niet gebouwd in de ecologisch meest waardevolle gebieden, zoals de Klaverbank en het Friese Front – waardoor de natuur zich daar beter kan ontwikkelen.

Maar naast voordelen brengen windparken ook ecologische risico’s met zich mee, zoals habitatverlies, aanvaringen en onderwatergeluid. De overheid heeft een aantal risico’s en de bijbehorende maatregelen om ze te verkleinen al in kaart gebracht: zo zijn er wettelijk bepaalde grenzen gesteld aan heigeluid en draaien indien mogelijk de wieken bij massale vogeltrek langzamer. Maar er ontbreekt nog veel kennis over de effecten van wind op zee op de Noordzeenatuur. Dankzij het vorig jaar gesloten Noordzeeakkoord zet de overheid een grootschalig ecologisch monitorings- en onderzoeksprogramma op (MONS). Het doel van dit programma is de nodige kennis te ontwikkelen en beschikbaar te stellen om ervoor te zorgen dat het gebruik van de steeds drukker wordende Noordzee binnen de ecologische draagkracht blijft.

Volgens Stichting De Noordzee is er in het bijzonder extra aandacht nodig voor de opstapelende effecten. Van Galen licht toe: “Het effect van één windpark op de natuur is heel anders dan de effecten van tien windparken. Daarbovenop bouwen omringende landen ook windparken met mogelijke effecten op onze natuur. En ook voor de komst van wind op zee was het al druk op de Noordzee. Sommige risico’s, zoals effecten op wind, stroming en gelaagdheid van het water kunnen pas goed worden onderzocht tijdens de opschaling van wind op zee. Daardoor wordt de kans steeds groter dat straks simpelweg onbekend is of de uitrol van wind op zee nog past binnen de ecologische grenzen van de Noordzee.”

Voorkom een botsing tussen natuur en klimaat
Ewout van Galen doet enkele aanbevelingen: “We moeten een situatie voorkomen waarin het beschermen van de Noordzeenatuur en het halen van de klimaatdoelen elkaar in de weg zitten. Mag bijvoorbeeld het mogelijke verlies van een vogelsoort reden zijn om een windpark wel of niet te bouwen? Om de natuur in zijn geheel te versterken is het ten eerste noodzakelijk om de waardevolle Noordzeenatuurgebieden zo snel mogelijk te beschermen. Ook moet het onderzoek naar de ecologische risico’s worden versneld en vergroot. Daarnaast moet er ruimte zijn in de planning om onderzoeksresultaten mee te nemen vóór de verdere opschaling. Alleen zo kunnen we én de klimaatverandering tegengaan, én de Noordzeenatuur beschermen.”