‘Droogte versterkt de urgentie om Volkerak-Zoommeer zoet te houden’

In 1987 werd door afsluiting met onder meer de Philipsdam werd het Volkerak-Zoommeer een zoetwatergebied, zonder stroming. Het werd al snel troebel en blauwalg nam er de overhand. Er ontstonden plannen om het water weer te verzilten (zout te maken), zodat het leven er in zijn oude glorie zou herstellen.

Maar ingrijpen van de mens bleek niet nodig. Door de komst van een exoot, de quagga-mossel veranderde het meer in een rijk zoetwatergebied vol bijzondere dieren en planten. In de Vroege Vogels uitzending van 27 september over het Krammer-Volkerak maakte ecoloog Dirk van Straalen zich al zorgen en noemt het verzilten een grote fout: “Alle natuur die we nu hebben gaat dan weer weg.”

Het plan om het gebied te verzilten is namelijk nooit uit de ijskast verdwenen en onze collega’s van ZEMBLA hebben dit verder uitgezocht. Zo bleken niet alleen ecologen zijn zich zorgen te maken, ook  boeren en vissers zijn tegen het verzilten.

Zo nu en dan keert de blauwalg in beperkte mate terug. Minister Cora van Nieuwenhuizen zegt over de blauwalgplagen: “Dat heeft bijvoorbeeld in de zomer van 2018 in West-Brabant en Goeree-Overflakkee nog geleid tot het stopzetten van de inname van water uit het Volkerak-Zoommeer.”

Volgens ecologen keert de blauwalg met enige regelmaat terug doordat mest vanuit de zandgronden in het stroomgebied van de Brabantse rivieren veel te snel door regenafvoer, in het Volkerak terechtkomt. De hoeveelheid is dan te groot voor de quagga-mossel en het ecosysteem, waardoor blauwalg weer de overhand neemt. Door zout water in het gebied toe te laten komt er weer stroming en in zout water heeft blauwalg geen kans.

Maar volgens ecoloog Van Straalen betekent de verbinding met de Oosterschelde ook “dat veel natuur die er nu is in het Volkerak-Zoommeer weer weg gaat. We gaan dit toch niet zomaar te grabbel gooien?”

Ecologen en natuur- en milieuorganisaties, verenigd in de Coalitie Delta Natuurlijk, willen dat er goed onderzoek komt naar wat de effecten voor de natuur zijn. Een natuurplan dus en er moet ook gekeken worden naar waterkwaliteit en veiligheid. De keuze voor zoet of zout is volgens een woordvoerder voor de coalitie nu niet aan de orde. Die hangt uiteindelijk af van de uitkomsten van dat onderzoek. Wat de coalitie betreft valt de keuze op een variant die het beste is voor de natuur. Vissers en boeren (ZLTO) verzetten zich tegen de overheidsplannen en willen dat het zoet water in het gebied behouden blijft. Bij droogte beregenen boeren hun akkers met het zoete water. Zout water is daar ongeschikt voor.

ZEMBLA probeert erachter te komen waarom de plannen om het gebied te verzilten met zoveel lokale tegenstand nog niet van tafel zijn geveegd. De provincie en Rijkswaterstaat spraken zich eerder openlijk uit als voorstander van verzilting. Vragen van ZEMBLA over het Volkerak-Zoommeer worden niet beantwoord. Beide partijen wijzen naar het ministerie, omdat er Kamervragen zijn gesteld.

Ecologen zeggen tegen ZEMBLA dat er van alles mis is met het plan om het gebied te verzilten. Ze doelen op het Ontwerpaanwijzingsbesluit Natura 2000-gebied #114. Volgens de ecologen zijn er voor het rapport oude gegevens gebruikt die niet meer kloppen met de huidige situatie in het gebied. Het Volkerak heeft nu bijvoorbeeld de grootste groep futen van Nederland, terwijl dat in het rapport nergens is terug te vinden. Ook wordt in het plan voorgesteld om te zorgen dat minimaal dertig broedparen lepelaars zich in het gebied vestigen. Opvallend om dat als doel te stellen, omdat volgens de meest recente gegevens uit 2015 er al 100 broedparen lepelaars in het Volkerak leven.

Andere kritiek op het plan van de overheid is dat we zoetwatergebieden juist zouden moeten beschermen omdat het schaars is. Het kabinet trok zelf juist 7 miljoen euro uit wegens droogtemaatregelen en schrijft op haar website: “De droogte van 2018 heeft de urgentie van een goede zoetwatervoorziening alleen maar versterkt.” De gevolgen van zo’n tekort kunnen groot zijn. Drinkwaterbedrijven kunnen bijvoorbeeld niet genoeg water winnen dat geschikt is om drinkwater van te maken en planten en dieren in de natuur hebben niet genoeg drinkwater om te overleven.

Minister Cora van Nieuwenhuizen laat in antwoord op Kamervragen weten dat “nog niet is besloten of het Volkerak-Zoommeer zout zal worden”. Van Nieuwenhuizen zegt uitdrukkelijk dat de “huidige ecologische, economische en sociaal-maatschappelijke waarden” worden meegenomen in de besluitvorming over het Volkerak-Zoommeer. Daarom wordt er voor het gebied een milieueffectrapportage gemaakt. Dat wil zeggen dat in beeld wordt gebracht wat de gevolgen voor het milieu zijn van het verzilten. Ook wordt gekeken hoeveel het de maatschappij gaat kosten en wat het opbrengt. De bevindingen belooft ze te delen met de Tweede Kamer.

Bron: ZEMBLA