Droge duinen en vochtige vallei van het Zwanenwater

Aan de Noord-Hollandse kust ligt vlak naast de kustplaats Callantsoog natuurgebied het Zwanenwater. In dit kleine duingebied is de natuur ontzettend divers. Tussen de hete en droge duinheuvels ligt een moerassige vallei met de twee grootste natuurlijke duinmeren van West-Europa. Juist doordat het gebied op sommige plekken zo droog is en op andere plekken zo vochtig, groeien er hier veel verschillende zeldzame planten en daardoor leeft er ook een hoog aantal soorten insecten.

De mens heeft een belangrijke rol gespeeld in het ontstaan van het Zwanenwater. Zeker 500 jaar geleden zag dit deel van de Noord-Hollandse kust eruit zoals de Waddenzee er nu uitziet. Er waren eilandjes met dorpjes erop, daartussen had de zee vrij spel. Halverwege de 16e eeuw bouwden de inwoners hier twee dijken: de Zijperzeedijk en de Zuidschinkeldijk. Deze dijken zorgden ervoor dat het achterland droog kwam te liggen. Voor de dijken ontstond op langzamerhand op natuurlijke wijze een duinlandschap. Zand kwam aanwaaien en vormde hoge heuvels. Tussen die heuvels werd het zand weggeblazen tot grondwaterniveau. Zo kwam er een groot duinmeer te liggen, dat zich later in tweeën opsplitste.  

Nog altijd waait er nieuw zand via het strand het duingebied in. Daar zijn ze in het Zwanenwater heel blij mee. Het zand in het duingebied is namelijk kalkarm. Dit zand is in de ijstijd vanuit Scandinavië aangevoerd en bevat weinig voedingsstoffen. Ten zuiden van het kustdorp Bergen aan Zee is het zand juist kalkrijk. Dit zand komt oorspronkelijk uit de Alpen en werd meegenomen door de rivieren. Toch is in het Zwanenwater wel kalkrijker zand te vinden. Het ‘nieuwe’ zand, dat zich van het strand naar de duinen beweegt, bevat meer kalk dan het zand in het duingebied. Juist dit kalkrijkere zand is belangrijk voor bepaalde planten, zoals het duinviooltje.

Vroege Vogels TV over het Zwanenwater is vrijdag 3 september 2021 om 19:50 te zien op NPO 2!