De koning van de winter: de winterakoniet

“Het is net een palmboom in het klein.” Zo omschrijft de Leidse biologiestudent Harold Timans de winterakoniet. ’s Ochtends staat de bloem meestal als een ‘geel klompje’, maar bij de juiste weersomstandigheden zoals een winterzonnetje, vouwt de bloem de prachtige gele bladeren open. Wanneer het weer verslechtert, vouwt alles zich weer in. In de 17e eeuw was een landheer ooit op zoek naar een mooie winterplant om zijn lanen mee op te leuken en zo kwam de winterakoniet op Landgoed Elswout terecht. Van oorsprong komt deze bloem namelijk uit het mediterrane Zuid-Europa. In andere landen is deze soort aangeplant of verwilderd.

De winterakoniet (eranthis hyemalis) behoort, net als de boterbloem, tot de ranonkelfamilie. Deze bloemen zijn allebei giftig. De groene, dunne stengel van de winterakoniet is relatief lang zodat de bloem door sneeuw heen kan groeien. De groene bloemdekbladeren zijn zeer vlezig. De gele bladeren met daartussen de stuifmeeldraden zijn heel groot – ‘kolossaal’ zegt Harold zelfs – in verhouding tot de rest van het plantje, bijna zo groot als de helft van het stengeltje. De bloem kiest ervoor om energie te steken in één grote gele bloem – in plaats van allemaal kleine bloemetjes – om de meeste kans te hebben op bestuiving en het overleven van de kou. De bloem bloeit van januari tot maart en groeit in Nederland vooral in de buurt van oude landhuizen en boerderijen.

De winterakoniet heeft zich bijzonder goed aangepast op de winter. Er valt dan er veel licht op de bosbodem doordat de bomen kaal zijn, het is relatief koud en er zijn nog maar weinig insecten actief. Daarom maakt de winterakoniet een grote gele bloem die veel licht opvangt en daarnaast slaat deze plant warmte op. De insecten die in de winter actief zijn, komen op deze warmte af.

De winterakoniet verspreidt zich via de wortelstok en via het zaad. De plant heeft ‘mierenbroodjes’ aan zijn zaadjes zitten. Dit zijn eiwitrijke, zoete klontjes op het zaad. “Mieren eten alleen het broodje en zo wordt de vrucht dus gespaard en verspreid”, vertelt Harold ons. Verder zorgt deze fascinerende plant er met speciale stoffen voor dat de vloeistoffen in de plant niet bevriezen. Door al deze slimme trucs is de winterakoniet een échte winterbloeier, oftewel 'koning van de winter'.