De dodo overleefde wel extreme droogte, maar niet de mens

Een multidisciplinair team van onderzoekers is bezig te ontrafelen waarom de dodo en zijn tijdgenoten 4000 jaar geleden een extreme droogte op Mauritius overleefden. Ondanks het feit dat er toen tienduizenden dieren stierven, overleefden de soorten deze ecologische ramp. 3600 jaar later (in 1598) arriveerde de mens op het eiland. Dit keer werd wel het doodvonnis voor de oorspronkelijke eilandbewoners getekend. De dodo werd daarmee icoon voor uitsterven door toedoen van de mens. Wat gebeurde er 4000 jaar geleden en hoe reageerde het ecosysteem op abrupte klimaatverandering? Het team wetenschappers is zojuist teruggekeerd van de vijfde expeditie naar het dodo-massagraf in het moeras Mare aux Songes, de rijkste fossielen vindplaats ooit op een vulkanisch eiland aangetroffen. De analyse van hun vondsten draagt bij aan de beantwoording van deze wezenlijke vraag.

Paleontologen en geologen van NCB Naturalis, Natural History Museum London en Deltares hebben circa 250 botten en fragmenten opgegraven, waaronder een vleugelbot en nekwervels van de dodo. Voor het eerst zijn de botten en een intact schild van de Cylandraspis inepta, een van de twee uitgestorven schildpadsoorten die in Mauritius leefden, bij elkaar gevonden. Tot nu toe was onbekend welke botten bij welke soort horen. Deze vondst draagt bij tot de oplossing van een eeuwenoude paleontologische vraag: hoe zagen deze twee schildpadden eruit?

Daarnaast zijn er botten gevonden van 3 vleermuizen, een uitgestorven skink en van vissen. Bovendien zijn er delen van boomstammen, wortels, zaden en insecten aangetroffen die samen met de botten een compleet ecosysteem vertegenwoordigen.

De eerste resultaten van deze vijfde dodo-expeditie laten zien dat de botten van de dodo en andere dieren in het moeras (een vroeger meer) door elkaar liggen. Waarschijnlijk liggen er geen complete skeletten bij elkaar. Het hout ligt georiënteerd in de richting van de wind. Het lijkt erop dat stromend water de botten heeft verspreid. Daarnaast is het waarschijnlijk dat door de bewegingen van duizenden schildpadden de botten van gestorven dieren zijn verplaatst.

Van alle bot- en houtvondsten zijn de posities in de fossielenlaag ingemeten. Hierdoor ontstaat een drie dimensionaal beeld van hoe de botten en houtresten in de grond steken. Deze informatie draagt bij aan de vraag hoe en onder welke omstandigheden de dieren zijn gestorven.

Herbarium Leiden haalde delen van boomstammen uit de fossielenlaag. Boomring analyse moet uitwijzen hoe intens en snel de veranderingen van het klimaat plaatsvonden 4000 jaar geleden.

IBED-Universiteit van Amsterdam (UvA) nam bodemmonsters van de fossielenlaag voor chemisch en pollen onderzoek. Dit onderzoek moet uitwijzen hoe het ecosysteem op extreme droogte reageerde. Eerder is ontdekt dat ecosystemen op het vasteland reageren op abrupte klimaatverandering door te migreren. Op een klein eiland zit een ecosysteem opgesloten. Wat doet het dan om te overleven? Het lijkt erop dat eilandecosystemen zich vernuftig kunnen aanpassen. Hoe dat op Mauritius is gebeurd, onderzoekt IBED-UvA door het pollenonderzoek.

Deltares Utrecht bemonsterde het moeraswater en verrichtte grondwatermetingen. Hiermee is te achterhalen of het meer destijds eenvoudigweg opdroogde, of het verziltte door zeewater, of dat het wellicht vergiftigd werd met cyanobacteriën.

De analyse van de veldwerkgegevens begint nu. Alle deelnemende wetenschappers vertellen over hun ontdekkingen op het weblog via www.dodo-expeditie.nl .

De analyse van deze multidisciplinaire gegevens geven inzicht hoe en waarom de dieren 4000 jaar geleden massaal zijn gestorven. Het onderzoek moet een compleet beeld opleveren van hoe het eiland ecosysteem van de dodo reageerde op klimaatverandering. Als we dit weten, kunnen we de effecten van toekomstige klimaatverandering en menselijke verstoringen beter voorspellen. Deze modellen zijn nodig om beleid te ontwikkelen om de biodiversiteit in Nederland en elders te beschermen.

Deze expeditie was niet mogelijk geweest zonder de bijdragen van Deltares, suikerrietbedrijf Omnicane, IBED-Universiteit van Amsterdam, Treub Fonds en Hollandia archeologie.

Bron: Naturalis