Dassenkalender: das doet het goed

De das doet het momenteel goed in Nederland. Maar nog geen veertig jaar geleden was hij zelfs in typische dassenprovincies bijna geheel verdwenen. Naar schatting leven er nu weer zo’n 5000 tot 6000 dassen in Nederland. Na de ‘volkstelling’ die in 2015 in het kader van Jaar van Das wordt uitgevoerd, moet duidelijk zijn of dat getal klopt.  

Vervolging van dassen
Rond 1900 werd de dassenpopulatie nog op 12.000 dieren geschat. Daar waren rond 1960 nog maar 1200 van over. De excursierapporten van de onderzoekers Van Peppel  en Van Wijngaarden geven bijvoorbeeld een interessant inkijkje in de situatie van toen. Zij bezochten rond 1960 bekende burchtlocaties in heel Nederland. Over het Vlasveen bij Westervelde in Drenthe melden zij in een rapport van 12 mei 1959: ‘Dit is de laatste bewoonde Drentse dassenburcht!' De belangrijkste oorzaken voor de sterke achteruitgang van de das in die periode waren vervolging, aanleg van nieuwe wegen, woonwijken en vakantieparken.

Verdrag van Bern
In 1982 wordt de das in het Verdrag van Bern voor het eerst aangemerkt als beschermde diersoort. En in die periode herstelt de dassenpopulatie in Nederland zich langzaam. In 1984 kwam na veel overleg tussen allerlei partijen het Dassenbeleidsplan tot stand. Het plan beoogde herstel van de verspreiding, verbetering van leefgebieden en herintroductie in gebieden waar de das volledig was uitgeroeid. Het uiteindelijk doel was dat er in 2000 weer 5000 dassen in de Nederlandse natuur zouden rondlopen.

Dat lijkt gelukt. Onderstaande kaartjes geven een goed beeld van de ontwikkelingen in de verspreiding. Je ziet in welk atlasblok ten minste 1 al dan niet bewoonde burcht aanwezig is. In 1960 is de verspreiding van de das verbrokkeld maar breed, in 1980 zijn er nog enkele kernen (Veluwe, Zuid-Limburg, Noord-Limburg), in 1990 zijn veel kleine relicten in West-Nederland verdwenen, maar in Noord-Nederland zijn de eerste tekenen van herstel te zien, geholpen door herintroducties. Na 2000 groeien de populaties weer aan elkaar en treedt verdichting op.

Variatie
Het grootste deel van hoog Nederland lijkt weer bezet door dassen. De dichtheid van burchten en het aantal dassen per burcht varieert nogal. In het onderzoeksgebied Utrecht-West, waar Hans Vink al tientallen jaren onderzoek naar dassen doet, ligt het gemiddelde op 3,4 das per burcht (34-65 burchten, 2006-2014). In Drenthe wordt al bijna twintig jaar een groot aantal burchten intensief gevolgd. Het gemiddelde aantal dassen per burcht ligt hier in de afgelopen vijf jaar op 2,2 (tussen 99 en 165 getelde burchten).

Per streek lopen de gemiddelden echter sterk uiteen. In het onderzoeksgebied in het Hart van Drenthe ligt het gemiddelde bijvoorbeeld op 4 dassen per burcht (Ngem=24). In de Kop van Drenthe ligt het gemiddelde op 1,9 dassen per burcht (Ngem=13).

Rekolonisatie
De fase waarin een populatie zich bevindt en de verkeerssterfte, zijn twee belangrijke factoren voor deze verschillen. In de eerste jaren na rekolonisatie van een gebied breidt het aantal burchten zich bijvoorbeeld snel uit, maar zit er langere tijd maar 1 das op de burcht. En in gebieden waar in de jaren negentig niet of onvoldoende is geïnvesteerd in faunavoorzieningen - omdat er toen nog geen dassen zaten - is het aantal verkeerslachtoffers navenant hoger dan waar dat wel is gebeurd.

Jaar van de das
De Zoogdiervereniging en Das&Boom hebben 2015 uitgeroepen tot Jaar van de Das. Kijk voor meer informatie op www.jaarvandedas.nl.

Tekst: Aaldrik Pot Zoogdiervereniging & Staatsbosbeheer
Foto: Jan Duker
Kaartjes: Zoogdiervereniging