Cottessen: een cultuurlandschap vol natuur en geschiedenis

In het uiterste zuiden van Limburg ligt Cottessen, een van de meest karakteristieke cultuurlandschappen van Nederland. In dit ingesleten dal langs de Geul en tussen de hellingen ligt een mozaïek van graslanden, houtwallen, graften, holle wegen en fruitboomgaarden. Eeuwenlang leefden boeren hier kleinschalig, maar nu is dit cultuurlandschap een natuurgebied van het Limburgs Landschap. En inmiddels is dit gebied een plek waar talloze zeldzame soorten zich schuilhouden.  

Langs de houtwallen vinden kleine zoogdieren beschutting, zoals de hazelmuis, terwijl oude heggen voedsel en broedgelegenheid bieden aan vogels en insecten. In de hoge zandige randen van holle wegen leven dassen, en in de oude boomgaarden broeden steenuilen en vleermuizen in holle stammen.  

Boswachter Gijs Ketelaars neemt ons mee naar de oude hoogstamboomgaard Bellet. Hier werd rond 1900 de eerste commerciële boomgaard van Nederland aangelegd, nu is het een plek waar oude fruitboomrassen bewaard blijven.  

Samen met vrijwilligers oogsten ze hier nog altijd appels en het Vroege Vogels-team helpt dit keer mee. Het is een goed appeljaar, alle bomen hangen vol. Lang niet alle appels worden geoogst, wat overblijft is voor insecten of de das.  

Onderaan de boomgaard ligt de Heimansgroeve. Hier ligt het oudste stukje Nelderland aan de oppervlakte. Het gesteente komt uit het Carboon en is makkelijk 300 miljoen jaar oud. Hoe komt het diepste gesteente hier in het hoge Limburgse Heuvellandschap aan de oppervlakte?  

Boswachter Arjan Ovaa noemt Limburg een dalenlandschap. Het ligt inderdaad hoger dan de rest van Nederland, maar was een hoge vlakte. De Maas en beken als de Geul hebben eeuwenlang dalen in de heuvels geschuurd. Die heuvels bepaalden weer hoe de boeren het landschap inrichtte, dat dus nog altijd bestaat dankzij het unieke beheer.  

Kijk zondag 9 november om 19.25 naar de aflevering over Cottessen op NPO2!