Bijzondere muurplanten terug op Amsterdamse kademuren

Amsterdam gaat de komende tijd kilometers kade vergroenen. Omdat de kwaliteit van bruggen en kademuren in de binnenstad erbarmelijk is, moeten die muren gerenoveerd worden. Een mooi moment om die muren dan zó aan te leggen, dat muurplanten weer een kans krijgen.

Er loopt 200 kilometer aan kademuren door Amsterdam. Op de oude muren zijn vaak best bijzondere planten te vinden. Die muurflora maakt Amsterdam een van de rijkste plantengebieden in Nederland. Jarenlang hielp stadsplantdeskundige Ton Denters bij de verplaatsing van de meest bijzondere kademuurplantjes, zoals zeldzame varens. De andere planten werden regelmatig weggehaald.

Maar nu is er een 180 graden omkering in het beleid geweest. In het kader van biodiversiteit wil de gemeente de planten niet meer weghalen, maar juist groeiplekken op de kademuren faciliteren. Daarvoor is er onderzoek gedaan in onder andere de Houthavens, waar in 2018 een groene proefmuur werd opgetrokken.

Een muur is voor planten als het ware een rots. De oude kademuren staan direct tegen de aarde, die de muur permanent vochtig houdt van de achterkant. Die vochtige voegen zijn geschikte plekken voor sporen en zaden om uit te groeien tot planten. Die planten werden lange tijd weggehaald voor een ‘netter’ aanzicht.

Nieuwe kademuren worden op een andere manier gebouwd. Tegen de grond komt eerst een stalen plaat, waartegen een betonwand wordt opgetrokken. Daartegenaan komen de stenen, die niet meer constructief maar enkel decoratief zijn. Die stenen en voegen blijven dus droog en worden bovendien heet in de zon. Daarom groeien er geen planten op.

Hoe maak je zo’n muur weer geschikt voor muurflora? Dat is goed te zien op de proefmuur in de Houthavens. Ton Denters legt uit: “Wat we gedaan hebben, in overleg met constructeurs, is het aanleggen van een vochtvoerende laag achter de stenen. Dat is een laag die capillair werkt.” Dat betekent dat het water aan de voeten van de kademuur omhoog wordt getrokken. Als een soort spons houdt de vochtvoerende laag de muur vochtig.

Ook de mortel is aan vervanging toe. “Muurplanten zijn kieskeurig in de zin dat ze op zachtere mortelsoorten staan. In de binnenstad zijn we een eeuw geleden met harde mortels gaan werken; die zijn voor muurplanten heel ongeschikt. Bij de nieuwe kademuren gaan we dat vervangen voor een kalkrijke mortel”, aldus Denters.

Het omgedachte beleid moet de kademuren van Amsterdam gaan vergroenen. Het verbeteren van de muren kan best wat kosten, maar het past goed binnen de renovatieplannen van de gemeente die er sowieso al lagen. Bijkomend voordeel is dat er veel minder kosten zullen zijn voor onderhoud, aangezien er niks meer hoeft worden weggehaald. Dus als er een kwetsbaar varentje uit de kademuur komt, dan mag die daar lekker door blijven groeien.