Big Broeder - IJsvogel

Een blauwe flits en een hoge scherpe roep zijn vaak het eerste dat men van een ijsvogel te zien en horen krijgt. IJsvogels zijn kenmerkende vogels van beken en rivieren met zoet, stromend water. Steeds vaker wordt bij stilstaande, visrijke wateren genesteld. 's Winters worden ijsvogels ook bij meer open en brakke of zoute wateren gezien. De aanwezigheid van zandige of lemige steile en onbegroeide oeverranden is een vereiste, omdat daarin de nesttunnel wordt uitgegraven. Bovendien stellen ijsvogels prijs op enkele bomen of struiken langs de oever, welke beschutting bieden en als uitvalsbasis voor het vissen gebruikt worden.

IJsvogels duiken in helder water naar visjes en waterinsecten zoals libellenlarven. Vissen hebben echter de voorkeur. Bij het duiken wordt het oog beschermd door een speciale 'duikbril': een transparant vlies schuift voor het oog en beschermt het tegen onwillige prooivissen en waterplanten.
Vogel van de zandgrond

De meeste ijsvogels broeden op de zandgronden van oostelijk Noord-Brabant, Limburg en de Achterhoek, het Gooi, in de duinstreek en langs de grote rivieren. IJsvogels zijn in staat om in korte tijd veel jongen groot te brengen. Op deze wijze compenseren ze de verliezen tengevolge van strenge winters.

Het aantal broedende ijsvogels in ons land is erg wisselvallig, hetgeen vooral te maken heeft met de negatieve invloed van Elfstedentochtwinters. Dat zijn strenge winters waarbij al het water langdurig bevroren is. Het voedsel voor de ijsvogels, vis, is dan onbereikbaar met de dood tot gevolg. De schatting is dat het totaal aantal broedparen tot begin jaren zestig schommelde tussen enkele tientallen en enkele honderden paren. Na de strenge winter van 1963 trad herstel op, maar dit verliep moeizaam. In de 90'er jaren schommelde de stand tussen de 50 en 400 paar. Recentelijk is de soort sterk toegenomen: er broeden nu rond de 600 paar ijsvogels in Nederland!

Sinds 2004 staat de ijsvogel niet meer op de Rode Lijst van bedreigde vogels. De ijsvogel lijkt wel te profiteren van een verbeterde waterkwaliteit (voedsel), beekherstel (broedplekken) en de aanleg van speciale ijsvogelwanden, maar vooral van zachte winters De soort blijft echter wel kwetsbaar voor enkele strenge winters achter elkaar.

De ijsvogel is op Landgoed Stoutenburg een graag geziene vogel. Hij heeft een prachtige blauwe kleur als hij langs je heen scheert over de Barneveldsebeek. Het broedpaartje dat aanwezig is in het gebied broedt al enkele jaren op dezelfde plaats en maakt ieder jaar weer een nieuw nestje. Het oude nest is te veel vervuilt en stinkt enorm. Er komen gemiddeld twee jongen groot. Het ijsvogelvrouwtje is erg kieskeurig in het uitzoeken van een partner. Het is ieder jaar weer een heel ritueel wie het visje mag aanbieden aan het vrouwtje. Want van welke man het vrouwtje een visje aanneemt mag met haar paren. De concurrentiestrijd is soms zo hoog dat belagers elkaar met de dood overwinnen. Het vrouwtje en het mannetje graven een gang in de grond tot soms wel een lengte van een 1m. Aan het eind vormt zich dan het nest. Het nestje wordt gevormd door visgraatjes. In het nest worden dan 6 tot 8 eieren gelegd. De broedtijd varieert van 18 tot 21 dagen. De eieren zijn wit en zijn ongeveer 2 cm groot.

IJsvogelwerkgroep komt met DVD
De instructie DVD, “Broedwanden maken voor ijsvogels”, is gemaakt door Jelle Harder. In zijn vrije tijd is hij coördinator van de IJsvogelwerkgroep Gooi en Vechtstreek, waarvoor hij in 2006 de eerste Paul Fentener van Vlissingen AD/Natuurprijs won. Zijn grote ervaring met het maken van broedwanden voor ijsvogels wordt met de DVD nu aanschouwelijk weergegeven. Op professionele wijze worden vier manieren in beeld gebracht hoe een ijsvogelwand is te maken. Vastgesteld is dat bij het maken van geschikte broedgelegenheid langs de oevers het aantal ijsvogels sterk kan toe nemen. De DVD laat ook prachtige beelden zien van deze schitterende vogels. De speelduur is 25 min. Als extra is een booklet toegevoegd met toelichtende teksten voor de praktijk. De DVD kost € 6,00 incl. verzendkosten. Kijk voor bestelwijze op de website van Vogelwerkgroep het Gooi en omstreken.