Speciale uitzending uit het hart van 600 jaar oude Biesbosch

Vroege Vogels dompelt zich zondag drie uur lang onder in het grootste zoetwatergetijdengebied van Europa: De Biesbosch. Het natuurgebied onder de rook van Dordrecht is zes eeuwen geleden ontstaan na de Sint Elisabethsvloed. In het Nationaal Park leven honderden bevers, staan zestig soorten wilgen en zijn de enige broedende visarenden van Nederland te vinden. In de speciale uitzending vanuit het Biesboschmuseum gaan we naar het nieuwste deel van de Biesbosch, praten we over ‘de bijenoorlog’, ontdekken we waarom ‘de schietwilg’ zo heet, gaan we op zoek naar Wadvogels en horen we wat de toekomst het gebied brengt. Samen met boswachters, wetenschappers en kunstenaars.

De Biesbosch bestaat dus 600 jaar. Zes eeuwen na een enorme natuurramp, die de geschiedenis in is gegaan als de Sint Elisabethsvloed. Luister naar het gesprek met historicus Valentine Wikaart:

In de nacht van 18 op 19 november 1421 is de Biesbosch ontstaan. Een stormvloed, beter bekend als de Sint Elisabethsvloed, slaat een gat in de dijk ter hoogte van het dorpje Strijen. Hierdoor komt polder De Grote Waard, in open verbinding met de zee. Er ontstaat zo een gigantisch binnenmeer. Zeker 27 dorpen verdwijnen onder water. De overstroming is ook funest voor de landbouw in het gebied. Er worden nog pogingen ondernomen om het weer in te polderen, maar dat mislukt. Met name door geldgebrek en de beroemde Hoekse en Kabeljauwse twisten. Wat overblijft is een dus groot binnenmeer. De Biesbosch is geboren.

De werking van eb en vloed is eeuwenlang enorm bepalend in de Biesbosch. De bouw van de Deltawerken maakt hier een einde aan. Na de afsluiting van het Volkerak in 1960 en het Haringvliet in 1970 valt het getij terug van gemiddeld 2 meter naar enkele decimeters. In de jaren veertig van de vorige eeuw dringen enkele natuurbeschermers onder wie Victor Westhoff erop aan om de Biesbosch beter te beschermen. In 1946 stelt Staatsbosbeheer de eerste vogelwachter aan in het gebied om de kwakkenkolonie te beschermen. Later worden steeds meer delen aangekocht en ontstaat een groot beschermd natuurgebied. Enkele jaren geleden is de Biesbosch dankzij Ruimte voor de Rivier uitgebreid met de Noordwaard. Een groot ontpolderd gebied dat als waterbekken fungeert.

Maar hoe gaat het verder? Hoe ziet het grootste zoetwater getijdengebied van Europa er over 100 jaar uit? Aan tafel hoogleraar Maarten Kleinhans van de Universiteit Utrecht en boswachter Thomas van der Es:

De otter staat bovenaan het lijstje van Staatsbosbeheer en van veel natuurliefhebbers, die de Biesbosch een warm hart toedragen. Maar deze koning van het water is niet het enige dier dat hier verwacht wordt. Wat te denken van de wolf? En wat als het Haringvliet wat vaker opengaat en de zalm het gebied herontdekt? Volgens de Utrechtse hoogleraar Maarten Kleinhans zal klimaatverandering enorm bepalend zijn voor de toekomst van de Biesbosch en de omliggende gebieden. Het natuurgebied zal natter worden en de mensen die nu nog in of bij het gebied wonen zullen waarschijnlijk moeten verhuizen. Kleinhans heeft op de Universiteit een opstelling gemaakt waarmee de gevolgen van zeespiegelstijging worden nagebootst. 

De Biesbosch blijft groeien. Een van de jongste uitbreidingen is De Nieuwe Dordtse Biesbosch. Maar hoe nieuw het ook is, plant en dier weten het meteen te vinden. Van paardenbijter tot zwanenbloem en van lepelaar tot geoorde fuut, ze zijn er binnen een jaar. Om al dat moois met anderen te delen hebben dichter Marieke van Leeuwen en kunstenaar Miriam Scha een dichtbundel gemaakt over dit gebied: ‘Poëtisch beeld, de Nieuwe Dordtse Biesbosch.’ En singer/songwriterJeroen Kant verblijft al anderhalf jaar met zijn bootje Armadillo in de Biesbosch. Niet alleen om rust te zoeken, maar ook om inspiratie op te doen voor zijn nieuwe album ‘Water’. Het resultaat is een plaat vol gelaagde vocalen en geluiden uit de natuur: een ode aan de Biesbosch.

Een jaar geleden duiken we met het team van Vroege Vogels TV onder in het natuurgebied. Vanuit de boot zien we een visarend met een gigantische vis in zijn klauwen, maar ook de zeearend, zandhommel en talloze moerasvogels passeren de revue. Vanuit ons griendhuisje horen we de roerdompen, zien we ijsvogels af en aan vliegen met een visje, en zwemmen er meerdere bevers voorbij.

De uitzending is hier te bekijken.