Allerlaatste kans voor NL-korhoen

Onderzoekers en beheerders hebben nu de belangrijkste oorzaak gevonden voor het slechte broedsucces van de korhoenders. Op de Sallandse Heuvelrug leeft nog een tiental van die vogels, maar ze planten zich nauwelijks voort. Grondmonsters wijzen nu de verzuring van de bodem aan als hoofdoorzaak. Mogelijk levert die kennis ook de oplossing van het probleem.

Het is een ingewikkeld verhaal met het korhoen, de vogel die een eeuw geleden nog heel gewoon was in heel Nederland. Op vele honderden akkertjes kwam deze bijzondere (en mooie!) vogel massaal voor. Tellingen waren nog niet zo gebruikelijk als tegenwoordig, maar naar schatting leefden er tienduizenden korhoenders in ons land. Vanaf de jaren zeventig ging het snel achteruit en nu leven de laatste tien tot twintig exemplaren op een geïsoleerde plek: de Sallandse Heuvelrug.

Bedreigingen weggejaagd
Er zijn al veel pogingen gedaan om de populatie in Overijssel te redden: honderden hectare bos zijn gekapt om meer open hei te creëren voor de vogels. Ook zijn er een paar jaar Zweedse korhanen en korhennen uitgezet. En: bedreigende dieren zoals haviken en vossen zijn verjaagd. Allemaal zonder veel succes, want de aantallen blijven afnemen en de populatie is gedoemd tot uitsterven.

Beheerder Bart de Haan van Natuurmonumenten en onderzoeker Joost Vogels van Stichting Bargerveen denken nu de hoofdschuldige én de oplossing te weten. De belangrijkste oorzaak van de achteruitgang is verzuring van de bodem.

Sinds de jaren tachtig is de verzuring aangepakt door de zwaveluitstoot van de industrie te verminderen. Dat heeft goed gewerkt en de verzuring vermindert. Maar er is een tweede verhuurder: stikstof. Vooral afkomstig van de -intensieve- landbouw. Stikstof komt via de lucht in het milieu, slaat neer met regen en dan komt er in de bodem een chemische reactie waarbij salpeterzuur ontstaat. Dit zuur tast de toplaag van de bodem aan waardoor belangrijke voedingsstoffen uitspoelen.

Kuikens
De aangetaste bodem is minder geschikt voor de groei van veel planten en daar hebben insecten weer last van. En nu het korhoen. Dat is een planteneter die op de Sallandse Heuvelrug nog genoeg voedsel vindt, alleen de kuikens die pas uit het ei zijn gekomen hebben in hun eerste levensfase insecten nodig. Nu die er steeds minder zijn hebben de jonge korhoentjes geen overlevingskans. En daarmee is de populatie in Nederland tot uitsterven gedoemd.

Waarschijnlijk wordt volgend jaar gestart met een proef om de verzuurde bodem te verbeteren, want aanpak van stikstofuitstoot gaat niet snel genoeg. Eerdere experimenten om de bodem te bekalken pakten wel de verzuring aan, maar de uitgespoelde mineralen komen daarmee niet terug. Dé oplossing lijkt toepassing van steenmeel. Dat is een restprodukt uit Noorse mijnen waar grondstof voor porselein wordt gewonnen. De rotsen die overblijven worden fijn gemalen en nu al gebruikt in biologische landbouw, ze neutraliseren de verzuring en leveren boven sporenelementen en mineralen.

Waarschijnlijk gaat de proef in Overijssel al in 2016 van start op een groot terrein van meer dan 100 hectare.