11 april 2004

Na de val van het communisme zijn grote delen van de landbouwgebieden in Polen leeggelopen. De natuur heeft die braakliggende grond inmiddels in bezit genomen. Zeearenden, kraanvogels en geelgorzen heersen nu over de voormalige kolchozen. Om te voorkomen dat deze gebieden binnen de kortste keren 'verbossen', hebben terreinbeheerders van Natuurmonumenten Schotse Hooglanders naar Polen geëxporteerd voor een begrazingsproject.
Een reportage over natuurontwikkelingssamenwerking in de Oderdelta. Een omgeving die voor ons inmiddels vertrouwd raakt: ook het 10 hectare grote Vroege Vogels-eiland ligt in dit natuurgebied. Dat bijzondere eiland hebben we acht jaar geleden gekocht en meteen doorgesluisd naar de Poolse natuurbeschermers.

De Nederlandse astronaut André Kuipers vertrekt op 19 april met een Russische Soyuz raket vanuit Kazachstan voor een ruimtereis van tien dagen. Aan boord van de shuttle zijn zo'n twintig wetenschappelijke proefopstellingen, waaonder de GraPhoBox, een flinke schoenendoos met zaadjes van de zandraket, de Arabidopsis thaliana. Doel van het onderzoek is te kijken hoe planten in de ruimte groeien onder invloed van zwaartekracht en licht. De Utrechtse biologiestudent Karel Buizer bedacht de GraPhoBox en won er zelfs een reisje naar Rusland mee, want hij gaat de doos persoonlijk overhandigen.

Snoeihout gebruiken als heg, een tuinschuurtje van afvalhout, een "kruidenspiraal" aanleggen van oude stenen, een egelhuis bouwen van een oude kuip. Deze en zo'n 150 andere ideeën zijn verzameld in het boekje "Milieuvriendelijk tuinieren met gebruikte materialen". Tuincentra staan vol met materialen en kant-en-klare artikelen voor de tuin, maar waarom niet zelf aan de slag met restanten hout en steen?

De afgelopen twintig jaar is het aantal boerenwaluwen in Nederland gehalveerd. Door het verdwijnen van stallen en de bouw van nieuwe, dichte schuren moeten de vogels steeds meer moeite doen om geschikte nestplekken te vinden. Dick Jonkers en Gert Bieshaar van Vogelwerkgroep Het Gooi & Omstreken zijn daarom op zoek gegaan naar mogelijke nieuwe nestplekken voor de boerenzwaluw. In de Eempolder brengen ze, nu de meeste boerenzwaluwen op het punt staan om van hun winterse verblijf terug te keren in Nederland, de laatste nestplanken aan in betonnen duikers en onder houten bruggen.

Het gaat slecht met de konijnen. Hadden we vroeger nog wel eens een konijnenplaag, nu is het konijn praktisch uitgestorven. Er zijn meerdere oorzaken voor aan te wijzen: de konijnenziekte myxomatosis die begin jaren vijftig uitbrak, de strenge winters van eind jaren zeventig, en de genadeslag werd toegediend door de virusziekte VHS in de jaren 90. Er is vele jaren onderzoek gedaan naar het konijn. Sinds de jaren zestig is er onderzoek gedaan op de Zuid West Veluwe en West Drenthe. Ook in de duinen is het konijn langdurig geobserveerd. Roofvogelman Rob Bijlsma maakt zich ernstig zorgen. Want de achteruitgang van het konijn heeft grote gevolgen voor roofvogels als buizerd en havik die moeten overschakelen op andere prooidieren. De vraag is of de konijnenstand zich nog ooit zal herstellen.