Zorg voor trauma

Bessel van der Kolk (1943) was lange tijd een psychiater ‘on the fringe’. Dat wil zeggen: hij was altijd op zoek naar de randen van de ontwikkelingen en vernieuwing voor therapie, verbreding van zorg en daagde vaker de status quo uit. Met het succes van zijn boek The body keeps the socre (2015) heeft hij zich echter internationaal op een heel groot podium gezet. 

Maar hij is altijd vooral een dokter gebleven die zorg had voor mensen wier bestaan ontwricht was door trauma. Hij zag ptss niet als een angststoornis, maar als voortkomend uit hechtings-problematiek waarvoor trauma de basis legde. Hij ontdekte dat ptss een complexe ontwikkelingsstoornis is, gelegen in een verstoorde hechting, die ook op latere leeftijd kon voorkomen en zich uitte in lichamelijke klachten. Hij zag het vooral als een somatische stoornis, waaroor de basis gelegd was in (vroegkinderlijk) trauma. Trauma was repetitief en herhaalde zich steeds en marginaliseerde mensen, sloot ze uit van de maatschappij, ze hoorden er niet bij, we spraken er niet over. Hij kwam uit de school van Judith Herman, die het prachtige boek Trauma en herstel had geschreven nadat ze voorzitter was van de werkgroep die ptss op de kaart zette. Dat was in 1980; ptss was toen nog een angststoornis.

Mensen van mijn generatie zijn beïnvloed door het landmarkboek dat hij meeredigeerde met Alexander McFarlane en Lars Weisaeth: Traumatic stress (1992). Een van de belangrijkste boeken voor die-hards in ptss. Bessel was een van de eerste verkenners. 

Hij schreef het artikel The body keeps the score in 1996, in een tijd dat een andere coryfee, Edna Foa, nog een extincieparadigma aan het uitwerken was, een op angst gebaseerde theorie. Hij was een van de eersten die het angstparadigma probeerde uit te dagen en verder leerde kijken. Hij wist toen nog niet welk ‘goud’ hij in handen had.

Hij was ook een van de eersten die aandacht vroeg voor hypnose, hechting en dissociatie, die ssri’s (anti-depressiva, red.) voor ptss onderzocht, emdr op de kaart hielp zetten en ook was hij een van de eersten die onderzoek deed met mindfulness, somato- sensorische therapie, yoga, muziek en meer recent met kunst en literatuur. En hij deed mee aan onderzoek met mdma.

Bessel van der Kolk zit altijd op het speerpunt waar vernieuwing te vinden is zonder de evidence base te ontkennen. Op een goede manier is hij anti-establishment – en dat is ook in zekere zin wat dit veld nodig heeft. Met name seksueel trauma werd een onder- werp waarover gesproken kon worden. Hij was ook een van de eersten die op het Zesuurjournaal was, zocht de primetime.

Hij is erg genereus als professor, onderwijzer, leraar, en altijd bereid om op congressen in discussie te gaan. In het verleden liep dat weleens uit de hand. Dan was hij niet van het podium af te halen en moest de microfoon worden dichtgedraaid, in zijn passie om volledig te zijn en alle informatie te geven die nodig was voor een goed begrip.

Lees verder in VARAgids 35 vanaf bladzijde 20.