Top 10 stand-up comedy 2018: oud en nieuw talent

2018 was een jaar waarin de wereld van stand-up comedy ingrijpend is veranderd. Voor sommige komieken bestaat de komische kunstvorm niet meer uitsluitend uit een aaneenschakeling van grappen. Openhartige bekentenissen en pijnlijke observaties zonder enig humoristisch gewin sorteren soms een nog gewichtiger effect. Zie bijvoorbeeld de innovatieve voorstellingen van Drew Michael en Hannah Gatsby.

Maar ook oudgedienden als Chris Rock en Adam Sandler presenteerden hele fijne shows. Voor de laatstgenoemde ‘Sandman’ was het alweer twintig jaar geleden dat hij de coulissen betrad. Sandler en Rock hebben beiden naar verluidt een lucratief contract getekend bij Netflix, de VOD-aanbieder die sinds enkele jaren het stand-up comedy speelveld domineert. Zo bevat deze top tien slechts één titel van HBO (Ziggo in Nederland), de kabelzender die ooit het summum was voor stand-up specials.

Ook valt op dat de stand-up comedy wereld steeds meer divers wordt. Met bijvoorbeeld een nieuwe schare aan Indiaas-Amerikaans talent (Hari Kondabolu en Aparna Nancharla). Zo is de onderstaande lijst een kleurrijke bloemlezing van de comedywereld.

Naast zijn bewogen leven als presentator van het satirische The Daily Show treedt komiek Trevor Noah nog regelmatig op. In Son of Patricia keert hij terug naar zijn jeugd in Zuid-Afrika, waar hij al vroeg van zijn moeder leerde hoe je omgaat met systematisch racisme. Het publiek eet uit de hand van de charismatische verschijning die Noah is.

Sommige humoristen zijn tevens uitgesproken activisten. Dat geldt zonder twijfel voor W. Kamau Bell, die via zijn talkshow en zijn voorstellingen zijn aversie tegen Donald Trump en alledaags racisme ventileert. Vooral de grappen over zijn familie – zijn witte vrouw is woker dan woke – zijn hilarisch. Aan zijn (witte) vrouw heeft hij evenwel te danken dat zijn kinderen graag kamperen, en dat neemt hij haar niet in dank af.

Veel komieken kijken neer op wat ze ‘prop comedy’ noemen, de komedie bedrijven met behulp van rekwisieten. Bij absurdist Fred Armisen leiden alle drumstellen in het decor – we krijgen een geschiedenisles van de doorgewinterde grappenmaker – tot een buitengewoon muzikale ervaring, met fijne gastopredens en de gebruikelijke idioterie.

Nancharla is een komiek die de microfoon echt nodig heeft ter versterking van haar stem. Ze komt over als een bedeesde neuroot die haar stem niet snel zal verheffen. Uit haar neurotische bespiegelingen put ze haar inspiratie, met messcherpe grappen over het mondaine. Ook op Twitter is ze met haar excentrieke, intelligente grappen een geestige aanwezigheid.

Rock is venijniger dan ooit, met een eerste deel vol grappen over het Amerikaanse politiegeweld. In Tamborine ontmantelt hij de Amerikaanse droom met vakkundige precisie. Rock is ten einde raad, zo ziet hij ‘gun control’, het beperken van wapenbezit, echt niet gebeuren. Waarmee de komiek het publiek ook een naargeestige toekomst voorschotelt.

W. Kamau Bell is één van Kondabolu’s leermeesters. De Indiaas-Amerikaanse komiek heeft zich de laatste jaren in navolging van zijn mentor ontpopt als een activistische entertainer met buitengewoon intelligente humor. Veel van zijn grappen ontstaan door de wijze waarop hij als niet-wit persoon wordt behandeld.

Dat stand-up comedy onderhevig is aan verandering, bewijst Drew Michael in zijn intieme show zonder publiek. Michaels voorstelling is een komedie-experiment waarin hij poogt de oppervlakkigheden van komedie te doorgronden door de niet altijd even gezellige waarheid over willekeurige dingen te delen.

De hoogzwangere Wong maakt in Hard Knock Wife genadeloos korte metten met de vooroordelen die bestaan over het vrouw-zijn. Een van de hoogtepunten is een grap waarin ze bekent dat ze onder huwelijkse voorwaarden is getrouwd omdat haar schoonouders hierop aanstuurden: haar man is dus bij een eventuele echtscheiding ‘de lul’.

Na twintig jaar weer het podium betreden is geen sinecure. Maar bij Sandler lijkt het alsof hij nooit is weggeweest. En dat is natuurlijk ook het geval: met al die flauwe films was hij altijd aanwezig in menig huiskamer. In 100% Fresh ontroert hij onder meer – probeer het maar eens droog te houden – met een muzikaal eerbetoon aan zijn te vroeg overleden vriend Chris Farley.

Nanette is zonder twijfel Hannah Gadsby’s magnum opus: de Australische komiek brak dit jaar wereldwijd door met een welbespraakte, intelligente, ironische en bij vlagen akelige voorstelling. Nanette is zinderend, gefilmd in het Sydney Opera House, waar Gadsby de hele komediewereld op de hak neemt en een hoop hypocrisie blootlegt. Een van de meest nijpende momenten uit de show is wanneer Gadsby het verschil tussen nederigheid en vernedering uitlegt. Nanette is één van de meest indringende stand-up specials van de laatste twintig jaar – ja, het is stand-up comedy, ook al vinden sommige van haar vakgenoten van niet.