The People v. O.J. Simpson: een orgie van popculturele aandacht

Echt iedereen kent de live televisiebeelden waarmee het mediacircus begon: de grote witte Ford Bronco die met een slakkengang over de snelwegen rond Los Angeles reed, kalmpjes achtervolgd door een konvooi politieauto’s en een zwerm tv-helikopters. De rit duurde uren en opgezweept door de beelden stonden duizenden mensen de Ford toe te juichen op de viaducten boven de weg. Het was juni 1994 en de man die in de auto een pistool op zijn eigen hoofd gericht hield, was in Nederland nog nauwelijks bekend: Orenthal James Simpson, ook wel kortweg ‘O.J.’ genoemd of ‘The Juice’ omdat o.j. ook de afkorting is van orange juice. Een legendarische American Footballspeler, atleet, sportcommentator, celebrity en acteur, op dat moment steenrijk en 46 jaar oud. Een knappe en succesvolle zwarte man met een gezicht dat iedere Amerikaan die weleens in de buurt van de media kwam al jaren kende. Het was dus een tv-moment waar in de VS je bek van openviel. Begrijpelijk, want wat zouden wij gedacht hebben als een van onze sporthelden rondjes reed op de A10 en live op tv zelfmoord dreigde te plegen na te zijn beschuldigd van het vrijwel onthoofden van zijn ex-echtgenote (in dit geval Nicole Brown Simpson) en het doodsteken van een restaurantmedewerker (Ronald Goldman) die op het verkeerde moment een vergeten brilletje kwam terugbrengen.

De rechtszaak die volgde op de arrestatie van O.J. zorgde ruim een jaar lang voor een mediastorm die in feite het begin was van wat we nu kennen als het genre reality-tv. De onzalige beslissing om livecamera’s toe te laten in de rechtszaal leidde ertoe dat de hele wereld de zaak van dag tot dag kon volgen. De kijker kreeg allerlei commentaar en analyses te zien, plus de live-optredens van aanklagers en advocaten, die ook buiten de rechtszaal continu werden achtervolgd door cameraploegen en journalisten. Met als tragisch dieptepunt de publicatie van topless vakantiefoto’s van hoofdaanklager Marcia Clark, die door de media al eerder vakkundig de grond in was geboord vanwege haar kleding en kapsel. Alles lag op straat en de hele kermis was een reality-soap avant la lettre. Ook de juryleden die moesten beslissen of The Juice schuldig was, werden uitgebreid besproken in de media. Zelf leefden ze om hun onpartijdigheid te garanderen tijdens het hele proces afgesloten van de buitenwereld, maar ze kregen wel elk weekend hun familieleden op bezoek, die de rest van de week natuurlijk voor de tv hadden gehangen. Het proces was al snel een farce. De enorme aandacht in de nieuwsmedia leidde ertoe dat de Simpson-manie oversloeg op alle andere media. In de best bekeken Amerikaanse comedyserie Seinfeld reed Kramer in een witte Bronco rondjes over de snelweg bij New York met op de achterbank een sportheld die werd verdacht van moord. In de talkshow van Jay Leno was regelmatig het item ‘The dancing Ito’s’ te zien, een danswedstrijd tussen mensen die verkleed waren als de rechter van het proces, Lance Ito. Ook in The Simpsons, Saturday Night Live en bij talkshowhost David Letterman waren vele O.J. Simpson-grappen te zien, hoewel Letterman dat aanvankelijk weigerde omdat hij ‘moeite had om de humor van een dubbele moord in te zien’. Ook de man in de straat hield zich niet afzijdig; de schrijver van een studie naar O.J.-moppen in The Journal of Popular Culture wist er honderdvijftig op te sporen.

De orgie van popculturele aandacht was zo surrealistisch omdat O.J. Simpson natuurlijk ooit tot een popculturele ster was gemaakt door dezelfde media die nu alle aspecten van zijn rechtszaak in duizendvoud bleven recyclen; een soort zelfvoorzienend perpetuum mobile van media-masturbatie. Op de een of andere manier is het dus alleen maar toepasselijk dat er een rechtstreekse link is tussen O.J. en zijn proces en de familie Kardashian, bekend van het verbijsterende Keeping up with the Kardashians. Sinds 2007 is dat het ultieme reality-tv programma, over een roedel talentloze rijken die het hoogste popculturele meta-stadium hebben bereikt: ze zijn beroemd om hun beroemdheid. Hun vader, Robert Kardashian, was de beste vriend en in 1994 een van de advocaten van O.J. Simpson. Hun moeder Kris en andere vader Bruce/Caitlyn Jenner waren bevriend met slachtoffer Nicole Brown Simpson. De destijds nog piepjonge Kardashian-kids memoreren in interviews dat ze weleens werden uitgescholden omdat Simpson werd verdedigd door vader Robert. Die wordt in American Crime Story dan weer gespeeld door David Schwimmer, een acteur die tijdens het proces in 1994 net sinds enkele maanden zelf in de schijnwerpers stond doordat hij de rol van Dr. Ross Geller speelde in een ander popcultureel fenomeen waarvan we nog veel zouden horen: de tv-serie Friends. Ook de echte hoofdrolspelers van destijds zijn van de rechtszaal naar de media overgestapt: aanklager Marcia Clark heeft een tv-programma, de politieman die de lijken van Nicole Brown Simpson en Ronald Goldman en de beroemde bebloede handschoen ontdekte, heeft een radioshow en ongeveer alle advocaten en juryleden hebben boeken geschreven over hun ervaringen. Alleen Lance Ito meed alle verdere aandacht en bleef gewoon rechter.

De serie American Crime Story is zelf ook weer een media-mutatie van de zaak Simpson, maar wel een genuanceerde en erg goede. Alle kwalijke reality-tv-achtige aspecten komen aan bod, maar wat vooral duidelijk wordt, is dat het juist die aspecten waren die ervoor zorgden dat de rechtszaak niet meer over de moord ging maar over dat de dader zwart was en de politie van Los Angeles blank. Simpsons advocaten stuurden via de tv-camera’s in de rechtszaal behendig om het verpletterende bewijs tegen Simpson heen en slaagden erin om in de publieke opinie van O.J. Simpson een soort stand-in te maken. Zijn arrestatie stond voor alle leed die de zwarte bevolking in de loop der tijden door de deels verstokt racistische Amerikaanse politie was en wordt aangedaan – destijds de afranseling van Rodney King in Los Angeles, nu de dood van Michael Brown in Ferguson. Simpson was hoogst waarschijnlijk schuldig, maar dat deed er niet meer toe voor de jury, die grotendeels zwart was en hem unaniem vrijpleitte.

In aflevering zes zie je aanklager Marcia Clark eindelijk instorten in een prachtig en hartverscheurend moment: ‘Ik ben niet geschikt om beroemd te zijn,’ snikt ze. Maar zo werkte het niet tijdens de zaak Simpson: iedereen werd er beroemd door. Zelfs de Ford Bronco; het exemplaar waarin Simpson tijdens de politieachtervolging reed, werd volgens USA Today voor 200.000 dollar verkocht aan een verzamelaar.