The Martha Mitchell Effect: vakkundig portret van een klokkenluider

‘Nixon sloeg mijn huwelijk aan gruzelementen.’ Martha Mitchell, de echtgenote van John Mitchell, de Amerikaanse procureur-generaal onder president Richard Nixon in de jaren zeventig, wond er in 1975 geen doekjes om: ‘Tricky Dick’ had haar leven geruïneerd. Wie deze historische tragedie kent zal weten dat ze er enigszins naast zat. Ook haar man was namelijk diep betrokken bij het complot. The Martha Mitchell Effect draait om het Watergateschandaal – stromannen van de republikeinen braken in 1972 in bij het kantoor van de democraten – en de rol van Martha Mitchell hierin als een luis in de pels. Zij vertelt in de media over de machinaties in het Witte Huis terwijl Nixon, Mitchell en hun handlangers liegen en bedriegen.

Martha Mitchell waarschuwde destijds dat een en ander niet in de haak was – tot groot ongenoegen van Nixon en haar echtgenote; haar naam is te horen op meer dan 100 (!) tapes die achteraf werden vrijgegeven – maar ze werd weggezet als een raaskallende, hysterische fantast. Maar: ‘ Martha was right.’ Precies dat is waar de titel op wijst: het Martha Mitchell Effect is wanneer iemand een probleem aankaart dat zo bespottelijk klinkt dat het niet wordt geloofd. Vakkundig tonen documentairemakers Anne Alvergue en Debra McClutchy aan de hand van een lawine aan archiefmateriaal hoe gaslighting – de akelige vorm van manipulatie waarmee de republikeinen Mitchell probeerden te beïnvloeden – precies werkt.

The Martha Mitchell Effect toont daarmee aan hoezeer de ‘vieze trucjes’ van Nixon tot de dag van vandaag doorwerken, bijvoorbeeld in het handelen van veel republikeinse politici en hun kameraden bij nieuwsstations als Fox. Hoewel de film ook bedoeld is om Mitchells reputatie te zuiveren. Alvergue en McClutchy lijken de kijker in die zin te waarschuwen: geloof niet alles wat je ziet, want de meest potsierlijke verhalen – zie de huidige hoorzittingen rondom de Capitoolbestorming op 6 januari vorig jaar – liggen soms dichter bij de realiteit dan je ooit zou kunnen bevroeden.

Het enige minpunt aan The Martha Mitchell Effect is dat een grotere context – wat is het Watergateschandaal? Wie was Nixon? – ontbreekt. Als kijker moet je vooraf al een en ander weten van deze zwarte pagina uit de Amerikaanse geschiedenis - dus rijst ook de vraag: wat doet zo'n film eigenlijk bij Netflix?