The Janes: nietsontziende abortusfilm

Foto credits: HBO

‘We dachten dat het voorbij was.’ Die pijnlijke boodschap staat centraal in The Janes : een documentaire over een groep vrouwen die in de jaren zestig van de vorige eeuw illegale abortussen faciliteert in Chicago. Een van de redenen waarom deze film is gemaakt heeft ongetwijfeld dus te maken met het feit dat het in 1973 verworven recht op abortus (tijdens de welbekende rechtszaak van Roe versus Wade) recent in het gedrang is gekomen. Zwangere vrouwen zullen in sommige staten weer moeten gaan improviseren, en hopen dat andere vrouwen hen in het illegale circuit kunnen helpen.

Documentairemakers Tia Lessin en Emma Pildes schetsen in The Janes hoe dat ging voordat vrouwen de handen ineen sloegen; dat was een bloederige, levensgevaarlijke aangelegenheid. Totdat de ‘Janes’ zich formeren, een ‘ontzaglijke onderneming van een hoop intelligente vrouwen’. Via een ingenieus proces – denk aan advertenties, safehouses en artsen – konden zwangere vrouwen toch abortus laten plegen. Dat de Janes populair werden, lag in de lijn der verwachting. Dat ze uiteindelijk gearresteerd werden eveneens. Dat gebeurt in 1972, een jaar voor de bovengenoemde rechterlijke uitspraak. Gelukkig namen de zeven vrouwen die toen werden aangehouden een ijzersterke – vrouwelijke! – strafpleiter in handen.

Daar draait The Janes ook min of meer om: vrouwelijke solidariteit en de strijd tegen het patriarchaat. Knap wordt geïllustreerd hoe mannen – ook medestanders – vaak de vijand waren, omdat ze nauwelijks naar de vrouwen luisterden – die stonden er vaak alleen voor. Frustrerend is echter dat Lessin en Pildes ook (weer, zoals in veel documentaires die zich afspelen in de jaren zestig in de Verenigde Staten) erg veel aandacht besteden aan de politieke context, met fragmenten over de burgerrechtenbeweging en Vietnam. En ook de visuele benadering had beter gekund: nu maken zogeheten talking-head-shots weer een groot deel uit van de film.

Scherp is daarentegen aan de documentaire dat deze nietsontziend is: als je abortussen weer illegaal maakt dan krijg je ‘overal bloed’. De vrouwen die zich toen voor de goede zaak inzetten leggen dat op welbespraakte wijze uit. Wat dat betreft kon de timing – gezien het politieke klimaat in de Verenigde Staten – niet beter.