The Disaster Artist: een ode aan de slechtste film ooit

The Disaster Artist van James Franco is een film over een film. Niet zomaar een film, maar over de ‘slechtste film ooit gemaakt’, namelijk Room van Tommy Wiseau. ‘The Citizen Kane of bad movies,’ zoals een criticus hem omschreef toen de film in 2003 uitkwam. Wiseau schreef, regisseerde, produceerde en speelde zelf een van de hoofdrollen.

Bij de première, die plaatsvond in een door Wiseau afgehuurd theater in Hollywood, wist het publiek niet hoe het moest reageren op wat ze kreeg voorgeschoteld: waren de tenenkrommende dialogen, de over de top-emoties, de pornografische elementen en een belabberde montage – onderdeel van een pastiche, een grap, een persiflage? Of was de film serieus bedoeld en was hij gewoon heel erg slecht?

Vandaag de dag heeft Room de status van The Rocky Horror Picutre Show – met publiek dat verkleed als de personages naar nachtelijke screenings komt, de dialogen scandeert en met plastic bestek en voetballen gooit. 

De mysterieuze Tommy Wiseau is met zijn typische accent een cultheld geworden die regelmatig opduikt bij de vertoningen. Co-acteur in de film, Greg Sestero, schreef in 2013 een memoir over de film getiteld The Disaster Artist. Het boek diende, samen met de orignele film, als materiaal voor de film die James Franco nu regisseerde en waarin het bizarre, maar blijkbaar tot in het kleinste detail waargebeurde verhaal uit de doeken wordt gedaan. Het levert een intrigerende en bij vlagen hilarische film op, die anders dan het origineel, hoge ogen gooit bij pers en publiek.

James Franco, die nog altijd bekender is als acteur – Spiderman, 127 Hours – dan als regisseur, begint de film op het moment dat Sestero en Wiseau elkaar ontmoeten in een acteerklas in San Francisco. Sestero (een rol van Franco’s jongere broer Dave) speelt een scène waaruit gelijk duidelijk is dat hij vooraan stond toen de looks werden uitgedeeld, maar niet rijk bedeeld is met acteertalent. Als vervolgens Tommy Wiseau (James Franco zelf, prachtig getransformeerd met zwarte langharige pruik) een scène speelt waarin hij met veel fysiek bombarie totaal megalomaan improviseert, is Sestero diep onder de indruk. Hoewel ook Wiseau gespeend is van talent, ziet de uiterst jonge Sestero een held: zo wil hij ook zijn. Hij vraagt of hij bij Tommy in de leer mag. Het is het begin van de vriendschap die via partijtjes voetbal, pijnlijke scènes tijdens een diner (waarin Sestero van Wiseau en public Shakespeare moet doen) en een komisch afscheid van moeder Sestero die met lede ogen aanziet hoe haar zoon in de auto stapt met een man die de schrik van alle moeders zou zijn om naar Los Angeles te gaan om door te breken.

Vanaf het begin is onduidelijk wie Wiseau is, hoe oud hij is, waar hij vandaan komt – hij zegt dat hij uit New Orleans komt, maar zijn accent verraadt eerder een Oost-Europese achtergrond. Al is (en blijft) de grootste vraag hoe hij aan zijn geld komt. Hij rijdt een Mercedes die een pooier niet zou misstaan, heeft een bos met tientallen sleutels eraan van huizen die hij overal bezit. Ook het huis in LA is een van zijn vele pied-à-terres.

Sestero en Wiseau trekken er samen in, gaan langs bij agenten en doen audities. Hoewel beide mannen weinig succes hebben, is Sestero, met zijn gladde boy next door-uiterlijk iets succesvoller dan Wiseau. Tot groot ongenoegen van de laatste natuurlijk, die het niet kan hebben dat zijn vriend boven hem uit lijkt te steken. Als Sestero ook nog een vriendin krijgt, zijn de rapen gaar, want hoewel het nergens met zoveel woorden wordt gezegd, lijkt Wiseau meer te voelen voor zijn vriend dan alleen vriendschap. Als Wiseau voor de zoveelste keer wordt afgewezen, besluit hij zijn eigen film te maken. Hij schrijft het script en samen met Sestero gaan ze op zoek naar een crew, naar apparatuur (‘Een 35 millimeter of een digitale camera? Doe maar allebei. Nee niet huren, kopen.’) en naar een studio. 

Vanaf dat moment speelt de film zich grotendeels in de studio af en zijn we getuigen van het moeizame productieproces op de filmset, waar Wiseau, die produceert, regisseert, het liefst achter de camera staat en dan ook nog uiterst belabbert acteert, maandenlang een vijftigtal mensen van de straat houdt – en keurig uitbetaalt, waardoor iedereen op eieren loopt en doodsbang is om een kritische noot te kraken, bang voor de onnavolgbare woede-uitbarstingen van Wiseau. 

Uiteindelijk en lange tijd later, komt de film uit. Aangekondigd door een gigantisch, uiteraard door Wiseau betaald reclamebord op Highland Avenue met daarop een Dracula-achtige man (Wiseau, wie anders) die een sinistere knipoog geeft. Voor de première heeft Wiseau een bioscoop in Hollywood afgehuurd en ook een stretched limousine waarmee hij op de avond zelf Sestero ophaalt. Als ze bij de bioscoop aankomen, vindt Wiseau het nog niet druk genoeg, zodat de limousine nog een extra rondje maakt.

En dan zitten ze en begint de film en weet de zaal, gevuld met vooral cast en crew niet hoe ze moet reageren op hetgeen ze zien. Moeten ze huilen, weglopen, zich afwenden, boe roepen? Uiteindelijk kiezen ze ervoor om te lachen, tranen met tuiten. Omdat-ie zo slecht is, nou ja, dat-ie weer goed is.

En Wiseau? Bij hem lijkt het nog altijd niet door te dringen waarom mensen reageren zoals ze reageren. Want dit is toch de film waarop de mensheid heeft gewacht?In dat opzicht blijft het enigma ook in Franco's film behouden. Want of Wiseau inderdaad de vreemde snuiter is die geen idee heeft waar hij mee bezig is, of een handige charlatan: we zullen het waarschijnlijk nooit weten.