Teletekst is 45 jaar en succesvol juist door níét te vernieuwen: snel, duidelijk en vertrouwd

Een dag op de redactie van Teletekst, deze week 45 jaar oud. ‘Ons adagium: vooral niet innoveren.’

In het digitale tijdperk, waar men constant met informatie wordt overladen en elke nieuwswebsite een bodemloze put aan artikelen lijkt, klinkt het als een anachronisme: een tekstdienst uit 1980 met enkel blauwe en gele letters op een zwarte achtergrond. Geen plaatjes, geen bewegend beeld. Toch is Teletekst, dat op 1 april zijn 45ste verjaardag viert, onverminderd populair.

De redactie van Teletekst zit op de nieuwsvloer van de NOS als onderdeel van de afdeling 24 Uur, die ook verantwoordelijk is voor de website, de app en het radionieuws. Er klinkt het rumoer van werkoverleg, een brommend koffiezetapparaat, telefoons en ratelende toetsenborden. Te midden van deze kantoortuin staat een groep tafels in een cirkelvormige opstelling, hier zitten de spinnen in het nieuwsweb: hoofd- en eindredacteuren voor tv, radio en online, redactiecoördinatoren én de redacteur van Teletekst, als de VARAgids op bezoek is, is dit Petra Steenhoff. Zij werkt al jaren bij de NOS voor de website en draait ook diensten als redacteur bij Teletekst. Ze noemt haar werk hier liefkozend de ‘puzzeldienst’: ‘een perfect Teletekstbericht bestaat uit drie alinea’s, opgedeeld in 19 regels met elk 36 tekens,’ legt ze uit. ‘Dat is niet bijzonder veel ruimte, maar alle belangrijke informatie moet er in staan. Er mogen geen “zwarte gaten” in de tekst ontstaan als een lang woord naar de volgende regel overspringt, daarnaast gebruiken we geen afbreekstreepjes. Afkortingen zoals “m.b.t.” zijn uit den boze. Het woordje “om” is een groot favoriet voor in de koppen. Het is lekker kort en kan vaak een veel langere woorden goed vervangen. Neem de NOS. nl-kop “Kabinet valt na discussie over beperken asielinstroom”. Bij ons wordt dat: “kabinet valt om asiel”.’

De redacteur van dienst begint de dag met het controleren van alle indexen, en checkt of op alle pagina’s ‘vandaag’ in ‘gisteren’ is veranderd houdt nos.nl in de gaten voor nieuw nieuws en maakt hieruit een strenge selectie van wat op pagina 101 komt: ‘waar we op de website veel meer plek hebben, is er op Teletekst alleen plek voor het belangrijkste nieuws. Dan moet je streng zijn.’ In de jaren dat Steenhoff bij de NOS werkt is er niet veel veranderd aan die opzet: ‘behalve dat we sinds 2023 een extra regel hebben voor elk nieuwsbericht, dat zijn toch weer 36 tekens meer.’ Het schrijven van de koppen is volgens Steenhoff nog de grootste uitdaging: ‘Op de 101-pagina krijgt elk nieuwsbericht een kop van 35 tekens. Zeker als er nuance bij een situatie geboden is, is dat even flink de hersens kraken.’

Teletekst ging op 1 april 1980 officieel van start onder beheer van de NOS. Wim Stokla, voormalig adjunct-hoofdredacteur van het Journaal en Joop Marmelstein, de vroegere chef binnenland, hadden zich laten inspireren door de Britse omroep BBC, die sinds 1974 gebruik maakten van hun eigen systeem Ceefax, dat staat voor see facts. De gloednieuwe technologie was niet voor iedereen weggelegd: naar schatting hadden slechts 700 huishoudens in Nederland bij lancering een geschikt toestel om de dienst te ontvangen. Een nieuw televisietoestel mét Teletekst kostte destijds al snel 3000 gulden. Toch groeide het aantal gebruikers gestaag. Eind 1990 had ongeveer een derde van de bevolking een geschikte televisie, in 2000 was dat percentage volgens de dienst Kijken Luisteronderzoek opgelopen tot 93 procent. Met de komst van de smart-tv en de mobiele applicatie van Teletekst kan iedere Nederlander met een tv of smartphone gebruik maken van de dienst. Anno 2025 zijn er steeds minder Teletekst-diensten. Na het verdwijnen van RTL Text (2017) en de teletekstdiensten van SBS 6, Veronica en Net 5 (2018) is NOSTeletekst de laatste van zijn soort in Nederland. Elders in Europa is het medium ook grotendeels op zijn retour. Ceefax stopte in 2012, de Belgische VRT stopte in 2016.

Lees verder in VARAgids 13. Vanaf dinsdag 25 maart 2025 op de mat, in de winkel en in de app. Nog geen abonnee?