Parasite: subliem hedendaags en komisch portret over klassenstrijd

Foto credits: September Film

#Bonghive. De hype rondom de Zuid-Koreaanse regisseur Bong Joon-ho is al enkele maanden zichtbaar op sociale media , waar fans zijn werk delen en verheerlijken. Bong mocht tijdens de 92ste editie van de Oscars vier keer het felbegeerde gouden beeld in ontvangst nemen. Is de hype gerechtvaardigd?

Het is de eerste keer in de 92-jarige geschiedenis van de Academy Awards dat een niet-Engelstalige film de belangrijkste Oscar, die voor beste film, wint. Het is de kers op de taart om het festivalseizoen af te sluiten, nadat Parasite (Gisaengchung) overwinning na overwinning behaalde: de eerste Zuid-Koreaanse film die de Gouden Palm ontving tijdens het filmfestival van Cannes, de eerste buitenlandse film die de prijs voor beste ensemble won bij de Screen Actors Guild Awards (SAG), en de eerste bij de Ocars genomineerde Zuid-Koreaanse film die vervolgens in vier verschillende categorieën won. Naast beste film won Parasite beste regisseur, beste scenario, en beste buitenlandse film.

Zuid-Koreaanse cinema wint wereldwijd pas in de laatste decennia aan populariteit. De filmindustrie vierde in 2019 haar honderdjarig bestaan , maar internationale erkenning voor de Zuid-Koreaanse film kwam pas in 1993, toen de muzikale dramafilm Seopyeonje van regisseur Im Kwon-taek buiten de landsgrenzen werd erkend. Het keerpunt kwam echter elf jaar later toen regisseur Park Chan-wook ( The Little Drummer Girl ) in 2004 de Grand Prix-prijs in ontvangst nam tijdens het filmfestival van Cannes voor de actiethriller Oldboy. Park Chan-wooks succes zorgde ervoor dat de Zuid-Koreaanse filmmarkt serieus werd genomen door de internationale filmindustrie, de pers en de investeerders. En dan is er nu Bong Joon-ho.

Donkere komedie, sociale satire, sci-fi thriller en mysterie. Bongs werk overstijgt het genre. Al tientallen jaren toont Bong (1969) zich een geëngageerd filmmaker. Hij brak in 2003 door met het misdaaddrama Memories of Murder en richtte zich daarna op genrefilms gevuld met sociaalpolitiek commentaar op de klassenmaatschappij – waaronder Snowpiercer (klimaatverandering) en Okja (de vleesindustrie).

Bong toont in Parasite met humor en spanning de sociaaleconomische verhouding tussen twee families in Seoul. De arme familie Kim woont in een krappe kelderwoning. In het souterrain stelen ze wifi uit een nabijgelegen coffeeshop, laten ze de ramen open wanneer de buurt chemisch wordt gereinigd om hun eigen ongedierte aan te pakken, en vouwen ze pizzadozen voor een bezorgbedrijf om wat geld te verdienen. Wanneer de sloeber Ki-woo (Choi-woo Shik, Okja) via een vriend een geriefelijke baan bemachtigt als docent Engels voor de rijke Park-familie, ziet hij zijn kans schoon om zijn familieleden – vader Ki-taek (de veteraan Song Kang-ho in zijn vierde samenwerking met Bong), moeder Yeon-kyo (Jo Yeo-jeong), en zus Jessica (Park So-dam) – binnen te loodsen in de luxueuze villa en het leven van de Parks. Eenmaal in de villa nemen de zaken een grimmige wending.

Rijke symboliek, glad productiedesign, technisch strakke regie en imposante locaties. Het gedetailleerde scenario – geschreven door Bong in samenwerking met scenarist Han Jin-won – toont een gebalanceerd verhaal; al is de film een tikkeltje aan de lange kant. In drie aktes toont Bong vele tonale verschuivingen waardoor de film deels overkomt als een satire en een thriller, maar ook als een komedie.

In Zuid-Korea is er een grote kloof tussen arm en rijk. De Kims belichamen de mensen uit de (lagere) Zuid-Koreaanse arbeidersklasse die worstelen met tijdelijke baantjes om te overleven in een van de duurste steden ter wereld, waar de dagelijkse boodschappen het hoogst zijn binnen Azië. Sociale mobiliteit lijkt voor (vooral jonge) Zuid-Koreanen een onmogelijke opgave, en de meeste geldarme families wonen in kelderwoningen, net zoals de Kims. Daartegenover vertegenwoordigen de Parks de bovenlaag van de Zuid-Koreaanse samenleving, met hun geriefelijke en onbezorgde leven in luxe, en omheinde villa met enorme tuin (vrijwel ongehoord in een dichtbevolkte stad als Seoul).

Cinematograaf Kyung-pyo Hong ( Burning ) levert puik werk af en toont de helder verlichte, ruime en schone ruimtes in de riante Park-villa, wat in schril contrast staat met de nauwe wijken en donkere, rommelige, en krappe kamers van de familie Kim. 'Is het mogelijk om zonder kleurscheuren te ontstijgen aan je sociale klasse?', vraagt Bong. 'Is goedheid een luxe die alleen rijken zich kunnen veroorloven?', vragen de Kims.

Stuurt de winst van Parasite aan op een definitieve koerswijziging van de Amerikaanse filmprijzen? Daar is geen eenduidig antwoord op. De Oscars staan wereldwijd nog steeds symbool als erkenning voor de hoogste standaard voor films. Tijdens de 92ste prijsuitreiking was er nog steeds sprake van een gebrek aan diversiteit in termen van geslacht en ras – overigens gold dit ook voor andere filmprijzen, zoals de Golden Globes , de BAFTA’s en de SAG Awards.

Nadat jurist en activist April Reign in 2015 de hashtag OscarsSoWhite creëerde om het gebrek aan diversiteit in de Oscarnominaties te benadrukken, is er minimale verandering ingetreden. Dit jaar was 30 procent van alle genomineerden vrouw (56 vrouwen versus 130 mannen). Er werden geen vrouwen genomineerd in de categorie regie, en van alle genomineerde acteurs en actrices was er maar één genomineerde van kleur: de Britse actrice Cynthia Erivo in Harriet.

Het ledenbestand van de Academy of Motion Picture Arts and Sciences, ofwel de filmmakers die nomineren en stemmen voor een Oscar-winnaar, zijn 84 procent wit en 68 procent mannelijk. Deze percentages zijn verschoven na het initiatief uit 2016 om het aantal leden van kleur en vrouwen te verdubbelen, en de gemiddelde leeftijd ligt rond de 60 jaar. De roep om diversiteit ging niet om het vervullen van quota’s, maar om ruimte te bieden aan verschillende perspectieven en menselijke verbeeldingen.

Drie jaar na het succes van de film Moonlight van regisseur Barry Jenkins is het duidelijk: een overwinning voor een film door of met mensen uit minderheidsgroepen veroorzaakt geen grootschalige omwenteling, maar een tergend langzame vooruitgang in de filmindustrie. De winst van Parasite toont wél dat de Academy of Motion Picture Arts and Sciences openstaat voor wereldcinema en filmisch vakmanschap dat grenzen overschrijdt.

Parasite is op 10 maart 2023 om 23.32 uur te zien op NPO 2