De duizelingwekkende carrière van Reese Witherspoon

Uiteraard was het Oprah Winfrey die alle aandacht trok met haar imposante speech bij de uitreiking van film- en tv-prijzen de Golden Globes , in januari dit jaar in Los Angeles. Maar terwijl Oprah haar krachtige betoog hield over vrouwenrechten en emancipatie, stond er achter haar op het podium een blonde vrouw te glunderen: actrice Reese Witherspoon. Het was Witherspoon die kort daarvoor aan Winfrey oeuvreprijs de Cecille B. Demille Award had mogen uitreiken, en het was Witherspoon met wie Oprah na afloop van de speech innig gearmd het podium afliep.

Reese Witherspoon (41) was daar beslist niet enkel aanwezig als prijzenuitreiker. Ze mocht die avond zelf ook vier Golden Globes in ontvangst nemen voor de, mede door haar geproduceerde, dramaserie Big Little Lies. Deze hitserie van kwaliteitszender HBO zorgde ervoor dat Reese Witherspoon weer prominent in beeld was in 2017. In Big Little Lies schitterde Witherspoon als Madeleine Martha Mackenzie, een welgestelde, bazige, rap van de tongriem gesneden moeder uit Monterey, een rijkeluisplaatsje aan de kustlijn van Californië. Wat ook snel duidelijk werd in de serie: Madeleine is een betrokken en empathische vrouw, zeker geen ijskonijn waar je snel een hekel aan krijgt. Het is namelijk Madeleine die zich ontfermt over de alleenstaande moeder Jane, een wat minder rijke nieuwkomer in het dorp. Het is Madeleine die niet meegaat in de heksenjacht die ontstaat wanneer Janes zoontje Ziggy wordt beschuldigd van de mishandeling van een klasgenootje. Het is Madeleine die zich gepassioneerd inzet bij de lokale musicalvereniging. En het is Madeleine die we zien worstelen met een ingeslapen huwelijk met haar suffe man Ed.

Madeleine is kortom een gelaagd, veelzijdig personage met nuance en diepgang. Zij is geen heilige, maar zeker ook geen eendimensionale bitch. Het moet precies het soort vrouwenrol zijn geweest dat Reese Witherspoon voor ogen had toen zij in 2012 haar eigen productiemaatschappij Pacific Standard oprichtte. Die productiemaatschappij had als expliciet doel om films te maken met interessante hoofdrollen voor vrouwen. Het was een geheel nieuwe afslag in het leven van Witherspoon: daar zette zij de koers in waardoor zij nu bekend is komen te staan als de ‘vaandeldraagster van feministisch Hollywood’, en wordt geprezen om haar ondernemerschap en talent als zakenvrouw. Terugblikkend kunnen we dus van geluk spreken dat Witherspoons carrière in de jaren voor 2012 in een dalletje was beland, met weinig memorabele rollen zoals in komedie How Do You Know (2010) of de circusromance Water for ­Elephants (2011).

De carrière van Reese Witherspoon (1976, New Orleans) was begonnen als een succesverhaal. Al vanaf vroege leeftijd was Witherspoon een ideale ‘romantic lead’ in films, ongetwijfeld dankzij haar knappe, hartvormige gezicht, haar blonde haren en haar spontane, innemende persoonlijkheid. Op haar 16de werd zij al gecast in de coming-of-age-film The Man in the Moon (1991), gevolgd door rollen in populaire tienerfilms als Pleasantville (1998) en Cruel Intentions (1999). In die laatste film was Ryan Phillippe ( Shooter ) – óók al zo blond en aantrekkelijk – haar tegenspeler. Ze trouwde met hem in het jaar dat Cruel Intentions in de bioscoop kwam en kreeg twee kinderen.

Witherspoons grote doorbraak volgde in 2001 met een dubbelzinnige hoofdrol in Legally Blonde, de geslaagde romantische komedie met Witherspoon als Elle Woods, een op het eerste gezicht oppervlakkig, dom blondje uit Californië dat zich stort op een rechtenstudie aan Harvard University met als doel om haar pretentieuze vakantievriendje terug te krijgen. Gaandeweg ontpopt Elle zich als een getalenteerd advocate en weet zij alle vooroordelen die aan haar kleven te verpulveren. Deze vooroordelen moeten ongetwijfeld ook voor Witherspoon zelf een beetje herkenbaar zijn geweest in die tijd. Het wordt mooi verwoord in een monoloog van Elle Woods halverwege de film: ‘Alles wat mensen zien als ze naar mij kijken zijn blond haar en grote borsten. Niemand gaat mij ooit serieus nemen.’

Na Legally Blonde kwamen er veel interessante rollen op haar pad, met als hoogtepunt de Oscar voor Beste Actrice die Witherspoon in 2006 won voor haar doorleefde en muzikale vertolking (met zwart haar!) van June Carter, de vrouw van countrylegende Johnny Cash, in het biografische drama Walk the Line (2005).

In de jaren na Walk the Line ging het even wat minder voorspoedig: Witherspoon scheidde van Ryan Phillippe, en was ontevreden over haar acteerwerk omdat ze steeds rollen kreeg waar ze weinig mee kon. In een gesprek met The New York Times van vorige maand zei Witherspoon over die periode in haar leven: ‘Ik zat maar te wachten op de juiste scripts, maar toen zei mijn man (Witherspoon was inmiddels samen met acteursagent Jim Toth, red.): ‘Jij lijkt me niet iemand die gaat zitten wachten op het juiste telefoontje. Ik ken niemand die zoveel boeken leest als jij, dus waarom ga je niet je eigen materiaal produceren?’

Die opmerking raakte een snaar, want Witherspoon is een boekenwurm, blijkt ook uit haar posts op sociale media, waar ze inmiddels ook haar eigen boekenclub heeft opgericht. Ze tipt er boeken van – vaak vrouwelijke schrijvers – zoals Paula Hawkins, Ruth Ware, Lena Dunham en Emma Cline. Gewoon omdat ze het leuk vindt om haar liefde voor lezen te delen, maar diverse boekentips die voorbij kwamen op Instagram zijn inmiddels ook al omgesmeed tot film- en tv-projecten. Zo was het Witherspoons maatschappij die er op tijd bij was om de rechten van Gone Girl, die spannende thriller van Gillian Flynn, te kapen en te verfilmen. De beroemde David Fincher werd binnengehaald als regisseur en de film met Rosamund Pike en Ben Affleck werd een groot succes.

De film Wild uit 2014, over een vrouw die in haar eentje de Pacific Crest Trail wandelt, is een nog belangrijkere film in Witherspoons carrière. Deze keer produceerde ze niet alleen zelf, maar speelde ze ook de hoofdrol. Een bijzondere, atypische rol, want Witherspoon vertolkt Cheryl Strayed, een vrouw die na de dood van haar moeder en een pijnlijke scheiding besluit om in haar eentje een ruige, louterende wandeltocht van duizenden kilometers langs de West-Amerikaanse kustlijn te gaan lopen. De roze jurkjes, uitbundige make-up en glamoureuze kapsels uit Legally Blonde zijn hier héél ver weg. In Wild is Witherspoon volkomen naturel te zien, in vale T-shirts en met futloos haar. We zien haar onsmakelijk wroeten in een grote wond aan haar voet, en in een goedkope motelkamer zien we haar worstelen met een veel te grote backpack.

Na het goed ontvangen Wild volgden meer interessante projecten, maar de grote hit werd Big Little Lies, een dramaserie die hoog eindigde in menig toplijstje van de beste series van 2017. Witherspoon had het gelijknamige boek van Liane Moriarty uiteraard alweer gelezen, en ze produceerde de serie met haar nieuwe productiemaatschappij Hello Sunshine, deze keer ook samen met de maatschappij van medehoofdrolspeler Nicole Kidman. Voor de regie werd Wild-regisseur Jean-Marc Vallée opnieuw ingehuurd. Deze bundeling van talenten leverde hoogstaand drama op, waarin een moordmysterie al vanaf aflevering 1 voor spanning zorgde. Maar het was vooral ook de haarscherpe zedenschets van de rijke moeders in Monterey en de origineel uitgewerkte thematiek van seksueel geweld binnen en buiten relaties die de serie echt bijzonder maakte.

Buiten haar rollen om ging Witherspoon een steeds grotere rol spelen in het publieke debat in de filmwereld. In het huidige tijdperk van eerst #MeToo, over het aan de kaak stellen van seksueel misbruik, en vervolgens #Times­Up, over het geld inzamelen voor vrouwen die met hun misbruikverhaal naar de rechter willen stappen, vormt Witherspoon een drijvende kracht. Na de onthullingen rond filmproducent Harvey Weinstein vertelde Witherspoon haar eigen #MeToo-verhaal, dat niets met Weinstein te maken had maar wel met een niet bij naam genoemde oudere regisseur, die haar op haar 16de had aangerand. In een tv-interview met Oprah Winfrey vertelde Witherspoon onlangs ook dat zij in een relatie heeft gezeten waarin zij misbruikt werd op ‘psychologische en verbale’ wijze. Het was een ervaring die haar op jonge leeftijd veranderde en uiteindelijk sterker maakte, aldus Witherspoon.

Reese en Oprah zijn inmiddels onafscheidelijk, want zij spelen ook al samen in het nieuwe Disneyspektakel A Wrinkle in Time, een verfilming van een klassiek Amerikaans sciencefictionboek, die 4 april uitkomt. Witherspoon (rood haar en groene lippen) en Winfrey (blond haar en paarse lippen) spelen hierin buitenaardse ‘hemelgidsen’ die een jong meisje helpen om haar vader terug te vinden in een ver universum.

In dezelfde tijd wordt ook seizoen 2 van Big Little Lies in de steigers gezet. Producenten Witherspoon en Nicole Kidman, die ditmaal zelfs filmdiva Meryl Streep hebben weten te charteren voor een rol, ontvangen naar verluidt één miljoen dollar per aflevering voor het vervolgseizoen dat er na al het succes wel móest komen. Het succes van Big ­Little Lies heeft tot direct gevolg dat Witherspoon en haar bedrijf momenteel nog veel meer nieuwe tv-series kunnen ontwikkelen, waaronder een prestigieus nieuw project waarin Witherspoon en goede vriendin en generatiegenoot Jennifer Aniston ( Friends ) presentatrices van een nieuwsprogramma zullen spelen.
Er gebeurt de laatste tijd van alles wat betreft de positie van vrouwen in de filmwereld. Of er blijvend iets zal veranderen aan het Hollywoodsysteem, waarin de mannen lijken te zijn vastgeroest aan de machtige posities, moeten we nog gaan zien. Maar één ding staat vast: áls er meer vrouwen de dienst gaan uitmaken, dan zal Reese Witherspoon een van hen zijn.