Native Son: deugdelijk theatraal drama

In 1940 publiceerde de zwarte auteur Richard Wright zijn bestseller Native Son, over Bigger Thomas, een zwarte jongen die opgroeit in het armoedige zuid-Chicago. Het verhaal laat zich omschrijven als een fatalistisch Shakespeareaans drama: het is onoverkomelijk dat Bigger, vanwege zijn sociale status en huidskleur, verwordt tot genadeloze delinquent. Dit is tot de dag van vandaag een pregnante issue: zo staat de Amerikaanse president Donald Trump bekend om zijn tirades over de criminaliteit en het bendegeweld in Chicago, dat volgens zijn extreemrechtse medestanders wordt ingegeven door ras – zwarte Amerikanen worden volgens hen makkelijker verleid tot onvergeeflijke transgressies.

Die suggestie sijpelt ook door in Wrights Native Son. Het kwam de auteur op flinke kritiek te staan, vooral uit zwarte kringen. James Baldwin, één van de belangrijkste zwarte literaire stemmen uit de vorige eeuw, bekritiseerde Native Son vanwege de stereotypen. Door een zwarte man te illustreren die een verbond sluit met de zware misdaad, of die door omstandigheden wordt gedwongen om deel te nemen aan zaken die het daglicht niet kunnen verdragen, geef je toe aan wat racistische, witte criticasters al denken: zwarte mensen zijn fijngevoelig voor criminaliteit. En dat is natuurlijk onvervalste quatsch.

In deze gelijknamige adaptatie van Wrights roman actualiseert filmmaker Rashid Johnson het verhaal, met als basis een bewerking van scenarist (en theatermaker) Suzan-Lori Parks. Bigger Thomas wordt gespeeld door Ashton Sanders, die drie jaar geleden nog als broekie schitterde in het waanzinnige Moonlight. Hij ziet eruit als een punker, met een leren jas en kwiek kapsel. Bigger date Bessie (KiKi Layne); zijn vriendin krijgt steevast het advies om eens iemand te zoeken met ambities. Want vooralsnog is Bigger niets meer dan een postbezorger. Totdat hij de mogelijkheid krijgt om te chaufferen voor een welgestelde witte familie – dan lijken de toekomstmogelijkheden eindeloos.

Zodoende mag de eigenzinnige protagonist de kapitalist Mr. Dalton (Bill Camp) en diens links-progressieve, narcistische dochter Mary (Margaret Qualley, één van de grote talenten van haar generatie) rondrijden. Totdat het verhaal over de kop slaat en Bigger als het ware wordt meegezogen in een spreekwoordelijke tornado. Daar wringt de schoen. De film doet - net als het boek - alsof armoedige zwarte mannen ineens in staat zijn tot akelige daden. Dat wil zeggen – zonder de plot te spoileren – dat Bigger van een ambitieuze jongeman een onbarmhartige beul wordt. En dat is precies waar Baldwin zoveel problemen mee had.

In de kern betoogt Wright dat het voor zwarte Amerikanen een stuk moeilijker is om te excelleren in het leven, en dat is zonder twijfel waar. Maar dat ze makkelijker toegeven aan een leven vol wandaden, zoals in Native Son wordt gesuggereerd, is pertinente onzin. Niettemin is Wrights geesteskind een mooi uitgangspunt voor makers Johnson en Parks om te experimenteren met theatraal drama – een genre dat zo uitstekend past bij betaalzender HBO. Vooral in de eerste twee akten slagen ze daarin. Maar als de film dan, net als het boek, over de kop slaat, vraag je je af: is dit bittere noodzaak?

Een betere tip, in dit genre, is If Beale Street Could Talk (2018): het meesterwerk van Barry Jenkins, maker van het eerdergenoemde Moonlight, over de onmogelijke liefde tussen twee zwarte New Yorkers is een verfilming van James Baldwins gelijknamige roman.