Michiel van Erp over zijn debuutfilm Niemand in de stad

Niemand in de stad is het speelfilmdebuut van documentairemaker Michiel van Erp. Losjes gebaseerd op het gelijknamige boek van Philip Huff uit 2012, volgt Van Erp de coming-of-age van een groepje studenten. De film speelt zich af in het hier en nu, maar heeft een tijdloze feel: studeren mag dan met veel meer moeten en maren zijn omgeven dan voorheen, het is nog steeds de levensfase dat je volwassen wordt, of tenminste, dat van je wordt verwacht dat je volwassen wordt. ‘Toen ik het boek van Huff las, was ik vooral geraakt door Philip Hofman, de hoofdpersoon. Hij komt in situaties die van hem verwachten dat hij beslissingen neemt, maar aanvankelijk steekt hij liever zijn kop in het zand. Dat niet-handelen van hem, dat raakte me.’

Philip (gespeeld door Minne Koole) is de casanova van de film. Met zijn droopy ogen en beetje melancholieke uitstraling is hij misschien niet het prototype van een vrouwenmagneet, maar de meisjes vallen als een blok voor hem. ‘Hij is eigenlijk de sukkel,’ zegt Van Erp. ‘Maar dat is herkenbaar toch, dat meisjes een zwak hebben voor jongens die niet haantje de voorste zijn?’

Wat het ook moge zijn: Philip, die al een heel serieuze relatie heeft met zijn jeugdliefde die nu in Groningen studeert, wordt in de film verliefd op het mooiste meisje van het dispuut, Karen (Sofie Porro) die hem op geraffineerde wijze verleidt. Hun verliefdheid is aanstekelijk, de seksscènes zijn een openbaring.

‘Daar heb ik erg mijn best op gedaan,’ zegt Van Erp. ‘Ik weet nog dat toen we met de eerste versie van het scenario bezig waren al zweetaanvallen kreeg bij de gedachte eraan. Ik wilde dat ze herkenbaar en echt zouden zijn; onbeholpen, rauw en impulsief.’

Het mag gezegd: sinds Turks Fruit zagen we niet meer zulke realistische en opwindende seks in de Nederlandse film. Daarbij zijn de scènes opvallend vrouwvriendelijk. ‘Dat heb ik al een paar keer gehoord. Vooral van vrouwen trouwens. Ik denk dat het komt omdat Philip veel beft. Dat leek me leuk. Heel vaak als je heteroseks in films ziet, dan zijn de jongens zo macho en de meisjes zo kwetsbaar.’ Van Erp, die zelf homoseksueel is, vervolgt. ‘Het leek me nu eens mooi als de jongen iets voor zijn partner doet – want beffen dat doe je echt voor je partner, ik heb nog nooit een man gesproken die zegt “ik vind het heerlijk om te beffen” an sich. Dat heb ik nog nooit gehoord,’ zegt Van Erp, aanstekelijk lachend nu.

Toch waren de seksscènes een reden dat niet elke actrice het aandurfde om de film te doen. ‘Toen ik actrices had gevonden die het wel durfden, zijn we gaan repeteren. Daarbij ging het niet om de handelingen, maar ik wilde dat de personages elkaar leerden kennen en elkaar zouden gaan vertrouwen, dat ze niet zouden schrikken als ze werden aangeraakt of een hand tussen haar benen zou gaan.’ De productie had via Airbnb een appartement gehuurd. ‘Ik had tegen cameraman Jasper Wolf gezegd “Je moet vooral kijken, zodat je straks mee kan in die warboel van lichamen.”’ Na een uur in die kamer wist Van Erp dat het zou lukken, dat er bij de hoofdpersonen geen blokkades zaten en dat ze van elkaar wisten wat wel en wat niet mocht.

Wat dat betreft heeft hij ook geluk gehad met zijn acteurs. De meesten van hen (Minne Koole en Sofie Porro) komen fris van de toneelschool,maar bijvoorbeeld Jonas Smulders heeft geen formele opleiding. ‘Het zijn mensen die kunnen spelen, maar nog veel moeten leren. Omdat ik nog geen ervaren speelfilmregisseur ben, moest ik ook wennen aan de dwingende regels van een filmset. Gelukkig ben ik zelf producent en kan ik mijn eigen prioriteiten stellen. Ik geef de acteurs graag vrijheid in hun spel en hun impulsen. Ik hou niet zo van een heel gedecoupeerde film. Bij Ramses, mijn eerste fictiewerk, heb ik dat ook niet gedaan. Ik vind dat je dan zo snel alle emotie eruit slaat. Ik geef een acteur liever een opdracht. Zo zei ik bijvoorbeeld tegen Minne: je voelt je tot haar aangetrokken, maar je moet het niet laten merken. En tegen Sofie zei ik ook zoiets. Ik kijk dan liever waar ze zelf mee komen dan dat ik zeg: ‘We gaan nu een close-up van je ogen doen, kun je dan met een plukje haar friemelen.’ Tegelijkertijd levert dat weer een spanningsveld op, vooral bij die jonge acteurs, want die denken dat ze zo vrij zijn dat alles heel vaak over kan, maar ja, dat kan ook weer niet.’

Een fraaie rol in de film is weggelegd voor Chris Peters, de acteur die Tonio speelde in de gelijknamige film. In Niemand in de stad speelt hij Jacob, een corpsbal die op mannen valt, maar daar niet echt voor uit durft te komen, wat weer te maken heeft met zijn achtergrond, uit een keurig, rijk, tikje militaristisch milieu. ‘Ik ben heel blij met Chris in die rol. Hij is zo eigen. Maar je haalt wel wat binnen met hem, hoor. Hij laat zich lastig regisseren, maar als je hem het zelf laat uitzoeken, dan krijg je echt wat.’

Van Erp hoopt dat zijn film straks ook zijn weg vindt naar een jong publiek. ‘Het was wel grappig, we hebben tijdens de montage een aantal testviewings gedaan met een zaal vol jongeren. In een eerdere versie zat nog een extra seksscène. Toen kregen we terug dat er wel heel veel seks in zat.’ Van Erp moet weer lachen. ‘En ze hadden gelijk, hoor. Ik was een beetje overmoedig aan het worden, maar het was seks om de seks – die scène had geen functie.

Maar goed, die jongeren dus. Hij hoopt dat ze straks in groten getale naar de bioscoop komen. Want hij heeft hem voor hen gemaakt. ‘Het lijkt me zo heerlijk als je jong bent en je niet weet hoe het leven in elkaar zit en dan deze film ziet en ontdekt dat iedereen om je heen dat heeft.’ Een film met een missie dus, Niemand in de stad.

Voor Van Erp smaakt zijn regiedebuut naar meer. ‘Er liggen allemaal dramaplannen op tafel. Maar over deze film hebben we vier jaar gedaan. Dat je zo’n lange adem nodig hebt voor fictie, dat wist ik niet.’