Kunsthart

In Kijken op gevoel laat de bevlogen Wieteke van Zeil de kijker aan de hand van zes emoties – woede, verlangen, eenzaamheid, weerzin, wanhoop en vreugde – kunstwerken ervaren.

Toen het haar lukte de camera te zien als publiek had Wieteke van Zeil, kunsthistoricus, journalist en presentator van Kijken op gevoel opeens the hang of it. In deze swingende, lichte en toch ook barstensvolle zesdelige serie over beeldende kunst neemt ze je mee langs beelden, schilderijen, videokunst, illustraties en street art; buiten op straat, in parken en in musea. Net als in haar geroemde, langlopende Volkskrant Magazine-serie Oog voor detail verbindt Van Zeil in de serie kunst(details) aan het alledaagse leven en de actualiteit. Volgens de kunsthistoricus is het kijken naar een detail misschien wel de beste manier om een kunstwerk ‘in’ te komen: ‘Ik wil laten zien dat om kunst te kijken en er te van genieten, je niet per se kennis hoeft te hebben. Wat is het eerste dat je opvalt als je voor een werk staat? En hoe verhoudt dat zich tot een volgend element? Ik ben ervan overtuigd dat kunst je op eenzelfde manier kan raken zoals muziek dat kan. Een liedje kun je op gevoel luisteren, zonder dat je meteen denkt: wie heeft het gemaakt, wat zijn de instrumenten?’

Het is daarom niet vreemd dat in de serie muziek een grote rol speelt. Van Zeil: ‘Ik hou erg van muziek, vooral hiphop, en heb daar veel over geschreven. Nu had ik de gelegenheid om de twee disciplines bij elkaar te brengen.’ Het werkt versterkend en soms is het beeldrijm in de overtreffende trap. Wat te denken van de scène waarin Van Zeil aankomt bij het Museumplein, de zon schijnt zinderend, het nummer ‘Glory box’ van Portishead klinkt en eenmaal binnen is daar het werk van Félix Vallotton, die een serie maakte waarin de ruzie tussen een man en een vrouw centraal staat. Van Zeil: ‘Net als de werken gaat de muziek over een relatie die onder druk staat, over wanhoop. Je wilt wel door met je relatie, je blijft maar ruziën, je komt er niet uit, je valt in herhalingen, je ziet geen uitweg meer.’

Van Zeil, die niet alleen presenteert, maar het programma samen met Tuvalu Media en de NTR ontwikkelde, deed nog iets anders. Ze deelde de zes afleveringen in op emoties, waardoor we achtereenvolgens worden bijgespijkerd over woede, verlangen, eenzaamheid, weerzin, wanhoop en vreugde.

Van Zeil: ‘Kunst is altijd bedoeld geweest om emoties op te roepen, om het te ervaren als iets dat ‘levend’ is. In de tweede aflevering praat ik met kunsthistoricus Caroline van Eck, zij is hoofd kunstgeschiedenis aan de universiteit van Cambridge en doet onderzoek op het snijvlak van antropologie, psychologie en kunstgeschiedenis. Ze legt het psychologisch begrip ‘transitioneel object’ uit: dat zijn objecten die ons helpen om te dealen met emoties. Dat begint al bij een baby, die een knuffel gebruikt om los te komen van zijn moeder. Zo’n knuffel of dekentje is in de ogen van een baby levend. Van Ecks’ theorie is dat er voor volwassenen eenzelfde relatie is ten opzichte van kunst; kunstwerken zijn bezielde objecten. Dat was voor mij uitgangspunt van de serie.’

Lees verder in VARAgids 28 vanaf bladzijde 34.