Bio: opkomst en ondergang van Dr. Phil

Hij is niet bepaald de Dr. Rossi van de Verenigde Staten, Phil McGraw, beter bekend als Dr. Phil, de talkshowpsycholoog die al ruim vijftien jaar dagelijks miljoenen kijkers trekt met zijn Dr. Phil-show. Nee, Dr. Phil lijkt in de verste verte niet op de slanke verschijning, met amberkleurige ogen en golvende haardos die we kennen uit de Gooische vrouwen-reeks. Phil McGraw is kaal, snor dragend, heeft het postuur van een boomlange worstelaar, draagt standaard een pak en heeft een gebleekt gebit waar je u tegen zegt. Hij is zogezegd de tegenpool van de artistiekerige Dr. Rossi – niet alleen qua uiterlijk overigens. Zoals Rossi afleveringen lang bedachtzaam zwijgt en bemoedigend knikt, houdt Dr. Phil nog geen seconde zijn mond. Hij kan goed vragen stellen als: ‘Wat vind je er nou zelf helemaal van?’ maar luisteren, ho maar. Dr. Phil is het alfamannetje binnen de tv-psychiatrie: zijn beproefde techniek is mensen eerst tot op de grond af te breken om ze vervolgens weer overeind te helpen. Ook opmerkelijk: Dr. Phil is niet vrij van oordeel. Een zonde in dit tijdperk van mindfulness- en compassietrainingen want oordelen als psycholoog, dat kan echt niet.

Psycholoog Phil McGraw (1950) werd in 1996 door Oprah Winfrey ontdekt nadat hij haar had bijgestaan tijdens een controversiële rechtszaak tegen een Texaans vleesbedrijf dat beweerde dat Winfrey de vleesindustrie in haar talkshow door het slijk had gehaald. McGraw was indertijd onafhankelijk ‘jury consultant’, iemand die zijn cliënt bijstaat in het psychologisch fileren van de jury en daar z’n voordeel mee doet in de rechtszaal. En dat deed hij, zacht gezegd, niet onverdienstelijk. Winfrey won de zaak. Ze was diep onder de indruk van McGraws straight-forward manier van, wat ze later zelf steevast ‘life coaching’, noemde. Winfrey: ‘We spraken tijdens dat proces zes weken lang dagelijks met elkaar, vaak tot diep in de nacht. Ik zei: “Phil, iederéén heeft hier wat aan.” En ik zei: “Je moet hier een boek over schrijven.” Phil antwoordde: “Een boek? Ik heb geen tijd om een boek te schrijven!”’ Waar McGraw wel tijd voor had, was een gastoptreden in haar Oprah Winfrey Show. Een gouden greep zo bleek, want vanaf 1998 kreeg de no nonsense-Texaan een vast item (‘Phil McGraw, Ph.D. Life Strategist’) in het programma, waarin hij zich vooral als relatie-expert ontpopte. Een jaar later kwam alsnog zijn eerste boek uit: Life Strategies, de eerste in een reeks van vier bestsellers die zouden verschijnen over relatie-adviezen.

In september 2002 was Phil McGraw de Oprah Winfrey Show ontgroeid. Binnen Winfrey’s productiemaatschappij Harpo Productions, kon hij zijn eigen dagelijkse talkshow Dr. Phil starten. Het programma werd een hit en McGraw groeide uit tot een household name in de Verenigde Staten. De hierboven al even genoemde straight forward-manier van analyseren sprak vele mensen aan. ‘I try very much to do what works, and to meet people where they are,’ zei Dr. Phil hier zelf over met vet Texaans accent. ‘And if what I’m doing isn’t working for that person, I change it and do something that will.’ Het waren deze makkelijk verteerbare levenslessen die McGraw deccennia lang zo geliefd zouden maken. En niet alleen bij de gemiddelde Amerikaan, want Dr. Phil werd al snel in meer dan 20 landen uitgezonden. De sleutel: ieder mens heeft problemen. Ieder mens kan het begrijpen. Ieder mens heeft er wat aan. Exact zoals Oprah Winfrey in 1996 al voorspelde.

Maar ondanks McGraws successen, de talloze boeken (waaronder 7 New York Times #1 bestsellers, vertaald in meer dan 39 talen), zijn liefdadigheidsorganisatie The Dr. Phil Foundation en zijn expertise (Phil wordt bij nationale gebeurtenissen geregeld gevraagd om op televisie zijn psychologische licht te laten schijnen over kwesties) weet McGraw niet te ontsnappen aan een stroom van geruchten. Onder meer dat zijn huwelijk met Robin, sinds 1976 getrouwd en al zijn eigen relatietips ten spijt, al lang geleden op de klippen is gelopen. Zelf houdt hij stug vol dat er geen vuiltje aan de lucht is. Ook ontstaat er bij de kijkers grote ergernis over McGraws neiging zijn hele gezin bij het programma te betrekken. Niet alleen zijn echtgenote Robin (‘zij weet veel meer over vrouwenzaken dan ik’), die hij aan het einde van de show altijd even lekker op schoot trekt, krijgt een eigen onderdeel in de show, ook zijn oudste zoon Jay presenteert een vast item over gezondheid. Dat terwijl Jay nooit medicijnen gestudeerd heeft en getrouwd is met een platinablonde playmate die te pas en te onpas naar voren wordt geschoven. Daarnaast lopen er enkele aantijgingen van seksuele intimidatie tegen de psycholoog en blijkt McGraw, die niet alleen relatie-expert is maar zich ook specialiseerde in woede beheersing, zich op de set van zijn talkshow te gedragen als een tiran. Vorig jaar nog klapte Leah Rothman, een medewerkster van de Dr. Phil–show uit de school nadat McGraw compleet door het lint gegaan was en zijn werknemers urenlang in zijn kantoor gijzelde omdat iemand informatie naar de pers gelekt zou hebben. De deuren gingen op slot, telefoons moesten uitgeschakeld worden. Phil tierde, sloeg met voorwerpen op de tafel en schreeuwde: ‘If you fuck with me, I’ll fuck with you!.’ Volgens Rothman geniet haar oud-werkgever ervan om zijn personeel – inclusief zijn vrouw Robin – uit te kafferen en voert hij een waar schrikbewind. ‘Je kunt de angst op de set voelen,’ aldus Rothman. ‘Hij neemt ook louter vrouwen aan. Hij zoekt het kwetsbare type dat afhankelijk is van haar salaris en dus niet de strijd met hem aan zal gaan.’ Volgens Rothman is de 63-jarige presentator verre van oprecht. Hij zou zijn gasten helemaal niet verder willen helpen in het leven. Hij zou ze juist willen intimideren om zo de soundbites te krijgen die hij nodig heeft om hoge kijkcijfers te behalen. Rothman: ‘Hij is totaal anders dan de persoon die we op tv zien. Hij zou plaats moeten nemen op zijn eigen sofa.’

Die spijkerharde alles-voor-de-kijkcijfers-mentaliteit kleeft al sinds 2008 aan McGraw. Toen ging hij ongevraagd langs in het ziekenhuis waar de volledig doorgedraaide Britney Spears onder behandeling was. McGraw wilde haar ouders paaien om in zijn show te komen praten over de breakdown van hun dochter, maar daar hadden ze geen oren naar. Vervolgens sloeg McGraw zijn slaatje uit de situatie door bij andere talkshows over zijn bezoek aan de verwarde popster te vertellen. De ouders van Spears zouden een intervention special willen, live bij Dr. Phil in de show, omdat ze ten einde raad waren. Allemaal onzin zo bleek later. ‘Onsmakelijk. Zijn morele kompas is compleet in de war,’ oordeelde ook Oprah Winfrey, die haar ‘tell-it-like-it-is’-protégé voor het eerst openlijk af viel. Een tweede keer gebeurde dat toen McGraw in het geniep pobeerde zijn nieuwe day time-talkshow The Doctors (bedacht door, wie anders, zijn zoon Jay) te lanceren zónder dat eerst met Winfrey te overleggen. En dat terwijl Oprah zélf een medische serie aan het voorbereiden was – namelijk Dr. Oz, gepresenteerd door Dr. Mehmet Oz, een hartchirurg die, net als McGraw ooit, een eigen item in Oprah’s show had. ‘Oprah is woedend! Ze is en blijft zijn baas en bepaalt zelfs in welk tijdslot McGraw uitzendt. Als ze van hem af wil, kan ze hem laten ­verdwijnen,’ aldus een anonieme ­werknemer van Winfrey.

Toen McGraw in 2015 in zijn uitzending geheime opnames liet horen van de uit de gratie gevallen Subway-woordvoerder Jared Fogle, viel hij voor velen echt van zijn sokkel. Op de tapes was te horen hoe Fogle vertelde dat hij gek is op kinderporno en een seksuele voorkeur heeft voor minderjarigen. Dr. Phil werd om de oren geslagen met kritiek, zoals: ‘Het enige dat nog walgelijker is dan de opnames van Fogle, is het feit dat Dr. Phil ze inzet om de kijkcijers op te krikken. De Dr. Phil-show is niets meer dan je vergapen aan de malheur van anderen.’
En afgelopen jaar speelde een soortgelijke kwestie toen Dr. Phil actrice Shelley Duvall (bekend uit Stanley Kubricks klassieker The Shining) in zijn show had. Duvall vertelde aan McGraw dat ze erg in de war was, zo kwam ze Robin Williams (de acteur die in 2014 zelfmoord pleegde) nog geregeld tegen. Ze gaf aan dringend hulp nodig te hebben. ‘En daarom ben ik hier,’ aldus een invoelende Dr. Phil die nog net haar hand niet vastpakte. Op Twitter vroegen mensen zich af of de kijkcijfertjes niet de reden waren waarom Phil daar zat. Stanley Kubricks dochter wijdde er zelfs een open brief aan: ‘Dr. Phil, het uitventen van iemands psychische problemen, is géén entertainment en heeft niets te maken met compassionate healing. U bent walgelijk.’ Sociologe Laurie Essig reageerde met een opniniestuk in The Post, waarin ze schreef dat de Dr. Phil-show een modern equivalent van de Victoriaanse freakshow is. Essig: ‘Phil McGraw verpakt alles als ware het educatief en helend, maar het is niet meer dan een excuus om de kwetsbaarste personen uit onze maatschappij te kijk te zetten en onszelf zo beter te laten voelen over onszelf.’