Interview met Astrid de Jong

Astrid de Jong (1971), radiopresentator van Nachtzuster, vindt het juist leuk dat er midden in de nacht ‘gekken’ inbellen. Maar ze heeft een antenne voor langdradige verhalen ontwikkeld. ‘Die kap ik heel streng af.’

Elke week van vrijdag op zaterdag presenteert Astrid de Jong op Radio 1 Nachtzuster, een inbelprogramma waarin luisteraars vragen stellen én beantwoorden. Met afwisselend engelengeduld, ongeduld, humor, ironie maar vooral ook empathie biedt ze de dolende zielen van de nacht afleiding, warmte en een luisterend oor. We spreken haar in haar woonplaats Kampen, vlak voor ze een dutje gaat doen om de komende nachtuitzending te kunnen trotseren. ‘Waarom luisteren mensen eigenlijk?’ lacht ze. ‘Nachtzuster is midden in de nacht!’

Weet je hoeveel mensen er luisteren? Luistercijfers worden nog steeds gemeten door een panel dat in een boekje bijhoudt waar ze naar luisteren. Volgens die metingen zijn het er ongeveer 80.000. En zo’n tachtig mensen bellen.

Wie zijn de mensen die ’s nachts luisteren? Mensen die in de zorg werken, koeriers, vrachtwagenchauffeurs, mensen met klachten waardoor ze niet kunnen slapen, horecamensen, en mensen die de radio aanzetten en dan in slaap vallen. Die bellen dan vaak nog even naar de redactie om te vragen hoe het met een bepaalde vraag is afgelopen. Het verbaast me hoe vaak ik over het programma word aangesproken, want in mijn bubbel van hoogopgeleide maatschappelijk geëngageerde journalisten zitten niet veel mensen die midden in de nacht wakker zijn. Als ik inval op Radio 5 voor Volgspot spreek ik veel artiesten, die dan vragen: ben jij de Nachtzuster? Dan voel ik me een beetje betrapt.

Zijn zij dan onderweg? Tijdens de coronapandemie niet natuurlijk, maar ze hebben kennelijk toch een ander ritme. Het zijn mensen die ’s nachts creatief zijn. Over het algemeen heb ik het idee dat de luisteraars erg leuke mensen zijn, omdat je toch een beetje afwijkt van de norm als je midden in de nacht wakker bent, en daar hou ik van.

Wie neemt de telefoon op voor jij de bellers aan de lijn krijgt? De regisseur. Jarenlang is dat dezelfde geweest, hij is nu net weg. Het is een plek waar je veel kunt leren over radio, want je hoeft alleen maar vier uur lang de telefoon op te nemen. Als bellers verstaanbaar zijn en ook echt iets willen vragen of beantwoorden, mogen ze door. Als ze alleen maar op de radio willen niet.

En daar heeft de regisseur een antenne voor. Precies. Maar ik vind het vaak ook leuk als er iemand tussen zit die met iets heel geks komt, of als er een studentenbandje belt dat aan het jammen is en vraagt of ze iets mogen spelen. Ach, ik heb honderdduizend anekdotes. Er bellen wijze mensen die hun natuurkundige kennis willen delen, maar ook gerust iemand die zijn klik-gebit niet meer loskrijgt en naar bed wil. Op zo’n vraag loopt het storm en blijken heel veel luisteraars een klikgebit te hebben.

Hoor je dan uiteindelijk ook of het is gelukt? We lossen alle vraagstukken op. Een stuk of dertig vaste luisteraars en liefhebbers van het programma luisteren iedere uitzending mee en chatten ondertussen achter de computer met elkaar. Zij speuren net zolang tot ze antwoord hebben. Om zes minuten voor zes bel ik het opperhoofd van de chatters voor de laatste onopgeloste problemen.

De bellers spreken over het algemeen keurig Nederlands, valt me op. Radio 1 richt zich op hogeropgeleiden, die dan al de hele dag alles over Afghanistan hebben gehoord. ’s Nachts luisteren ze dan voor de gezelligheid naar Nachtzuster. Luisteraars maken zich vaak druk over taal en hebben er vragen over. Niet altijd even interessant, want dan gaat het om taalergernissen en niet om vragen.

Laatst vroeg iemand wat ‘woke’ nou eigenlijk betekent. Mooi hè. Of er belt iemand met de vraag wat podcast betekent. Zo word ik vaak met de neus op de feiten gedrukt. Wij doen bij Radio 1 allemaal alsof een podcast heel normaal is. Terwijl veel van mijn familieleden ook niet goed snappen wat een podcast nou eigenlijk is. Woke vond ik ook zo’n goede, want dan wil ik meteen gaan uitleggen wat het betekent, maar ik beantwoord geen vragen, dat doen de luisteraars.

Soms geef je wel antwoord. Ik moet de hele tijd balanceren tussen ‘ja jeetje dit weet toch iedereen’ tot ‘dat weet ik eigenlijk ook niet’. Als iemand vraagt wat een podcast is, kan ik, als radiomaker die ook podcasts maakt, niet zeggen ‘geen idee’. Soms zeg ik iets expres een beetje verkeerd, zodat mensen gaan bellen om me te corrigeren.

Jij moet ook ‘domme’ vragen durven stellen. Daar had ik het in mijn begintijd bij Radio 1 het moeilijkst mee. Ik kon nooit laten blijken dat ik niet weet hoe de staatssecretaris van Defensie heet. Ik ben heel goed in googlen, vooral stiekem tijdens de uitzending.

Hoe scherp ben je midden in de nacht? Best wel scherp. Vroeger werd ik weleens moe, maar nu niet meer. In principe slaap ik een uur of drie voor de uitzending, dat is precies genoeg. Als ik thuiskom slaap ik weer verder, dan haal ik mijn slaap weer in. Ik kan heel goed slaap verplaatsen.

En dan rijd je midden in de nacht van Kampen naar Hilversum. Iets voor half een ga ik weg. Heerlijk vind ik dat. Voor mijn gevoel luistert iedereen op de snelweg op dat moment naar Radio 1. Vrachtwagenchauffeurs blijven wakker als er gepraat wordt op de radio. Ik heb ook heel lang op 1 januari de ochtend gedaan op Radio 2. Had je net de Top 2000 gehad, gingen alle dj’s op vakantie en dan mocht ik de ochtend van 1 januari doen. Je zou denken dat er dan niemand luistert, maar jawel hoor, mensen die de hond moesten uitlaten, mensen die geen oud & nieuw vieren. Zij zijn dan zo blij dat je er bent. Dat is in de nacht dus ook zo.

Je krijgt ontzettend veel complimenten van bellers. Ik ben al jaren midden in de nacht op de radio. Er zijn echt mensen die er hun diensten voor verzetten, of hun wekker zetten om te kunnen luisteren. Ze passen hun planning erop aan. Ik ben ze zo dankbaar. En in Nachtzuster weet je nooit wat er gaat gebeuren, daarom blijven mensen luisteren.

Waarom ben je nooit echt doorgebroken? Ik ben dj én presentator. Ik heb dat altijd willen combineren, maar dat kan eigenlijk niet. Nu Jurgen van den Berg naar de middag gaat, voor Omroep Max, zou ik dolgraag zijn vervanger willen zijn. Dat zullen sommigen in Hilversum een goed idee vinden, maar anderen niet.

Lees verder in VARAgids 48 vanaf bladzijde 8.