Interview: in gesprek met Jort Kelder over nuance in talkshows

De portee van deze special is: kun je een genuanceerd verhaal op tv brengen? En dan hebben we het niet over documentaires of ‘Tegenlicht’, maar over talkshows en actualiteitenrubrieken. Wat denk je, is dat mogelijk?
Nuance kan, maar alleen als je het met heel veel eloquentie en theater omkleedt. Robbert Dijkgraaf kun je onmogelijk rabiate opinies verwijten, maar de manier waarop hij zijn kennis en inzicht etaleert, is zo ontwapenend dat je blijft luisteren. Maar laten we eerlijk zijn: Dijkgraaf is een uitzondering. Types zoals ik worden voor hun onafhankelijke opinies gevraagd. Die dienen ­spicy te worden uitgeserveerd in de paar minuten die ervoor staan.

 

Speel je op dat punt als talkshowgast ook een rol? Je vertelde eens dat je, terug naar huis van een talkshow, denkt: ik ging er wel érg met gestrekt been in, maar het was wél goede televisie!
Typecasting is ons niet vreemd in dit vak, ook mij niet. Peter R. de Vries wordt niet gevraagd vanwege z’n opgewekte humeur en Jules Deelder niet omdat hij altijd nuchter zwijgt en zich beperkt tot z’n glas Spa blauw. Zelf zit ik onder meer in de bakjes ‘geld’, rechts’, ‘kakkers’ en ‘Rutte’, waarbij ik mij vooral uit die laatste categorie tracht te manoeuvreren. Hoogst vermoeiend. En ja, soms rijd ik naar huis na zo’n optreden en voel mijzelf vies of ten minste ontevreden. Elke zin moet raak zijn, moderne talkshows zijn gewoon te snel voor tafelgasten die, zoals dat heet, ‘niet leveren’. Maar dan kan het dus ook gebeuren dat je te hard uit je slof schiet. Dat had ik eens met Job Cohen, die een wat stuntelige finale van zijn politieke carrière beleefde. Of onlangs bij Eva Jinek nog over D66 en het referendum, die ik suggereerde te twijfelen aan hun bestaansrecht als ze zo makkelijk het tafelzilver van Hans van Mierlo verpatsen. Ik weet dat mijn tv-aanvaringen met Maffiamaatje en de vaste verkering van Nina Storms het imago van een verbale voetzoeker hebben opgeleverd, maar met politici voel ik compassie omdat het pluche tegenwoordig nogal prikt. Ze zijn altijd de pispaal, kunnen het nooit goed doen, terwijl iemand toch die ondankbare klus moet doen die landsbestuur heet.

Hoe zijn de wetten van tv? Móet dat zo ongenuanceerd, word je anders een volgende keer niet uitgenodigd?
Daar komt het wel op neer. Tenzij je zo’n functie hebt dat ze niet om je heen kunnen of een groot soortelijk gewicht compenseren met vederlichte presentatie.

Hebben we op tv niet meer nuance nodig? Of is er geen weg meer terug?
Eens. Ik betwijfel of kijkers nog trappen in al die vooropgezette ruzietjes. D66-chef valt Baudet aan. Deze reageert met een rechtszaak en de media hebben weer iets om zich wekenlang over te verkneukelen. Doorzichtig en een minachting voor de intelligentie van de kijker, dunkt mij. We willen geen debat meer, maar dialoog; een goed gesprek waarin je ook mag erkennen dat de geachte opponent aan gene zijde van de tafel een punt heeft. Als zoiets gebeurt, zie je de host soms wanhopig kijken: ‘Jongens, we hadden toch spektakel besteld, en nu zitten jullie het eens te zijn?!’ Programma’s die inspelen op díe behoefte en verdieping zullen kijkers aan zich binden. En tegen mensen die geen goed gesprek, maar een vulgair tafereel wensen, u gelieve te zappen naar Temptation Island of een van die andere ontelbare tv-show waarin de zwakken van geest worden getest en tentoongesteld. Ofwel: op tv is een tweedeling tussen de goedwillende informatiezoekers en de kijkers die achteroverleunend de tv als venster op een treurige wereld openen. Overigens, beide smaken zijn toegestaan. Alleen van de laatste zou ik niet begrijpen waarom we al die tragiek zouden sponsoren met belastinggeld.

Kun je live op tv je mening aanpassen? Heb je dat weleens gedaan, door de argumenten van een opponent? Pijnlijk genoeg pas ik mijn mening zelfs weleens tijdens een meanderende zin aan, al pratend. Riskant, geef ik toe, maar wel zo spannend. Met Prem Radhakishun was ik het bij DWDD nooit eens, maar dat was deels een gimmick, omdat Prem sowieso altijd een contraire opinie omhelst. Laatst voelde ik de neiging het met mijn tegenstreefster eens te zijn; de actrice Cat Smits die te grazen is genomen door haar toneellerares. Die juffrouw argumenteerde sterk, da’s altijd sexy – of mag ik dat juist met dit onderwerp niet zeggen?

Worden talkshows ook steeds veeleisender qua ingegraven mening?
Hoe meet ik dat? Ik ben de afgelopen jaren zachter geworden, ook al omdat ik bijvoorbeeld bij Jinek veel liever filmpjes uit het archief opsnor dan het zoveelste meninkje over een Haagse missive ventileer. Ik verdiep mij de laatste jaren in de geschiedenis, en al die vergaarde kennis relativeert sowieso. Bitcoins een hype? Kijk even naar de Tulpenmanie uit 1637. Terrorisme een probleem? Turf even het aantal extreem gewelddadige aanslagen en kidnaps in de jaren 70 in Italië, Engeland, Spanje en Duitsland. Kennis leidt tot nuance, hoe dan ook. Het zou goed zijn als we met z’n allen iets minder hijgerig zijn, de ratio wat meer ruimte geven dan de hysterie. Precies om die reden ben ik dit jaar begonnen met mijn wekelijkse radioshow drKelderenCo. ‘Radiotherapie tegen hypes en hysterie’, aldus de ondertitel. Na elf weken radio maken kan ik zeggen: dat is nog best lastig. Ik nodig voornamelijk doctoren – vaak professoren – uit die mij bijpraten over een onderwerp. Aanvankelijk dacht ik alle tijd te hebben, maar een kwartiertje is zo snel om dat sommige gasten nog aan het inleiden zijn als de eindtune al uit het dak schalt. Zo zie je maar, deze B-presentator heeft nog veel te leren.

Jij bent vanaf augustus een van de drie presentatoren van Buitenhof. Zijn voor dat programma de wetten anders? Daar zitten toch ook policiti van twee partijen tegenover elkaar?
Buitenhof is een baken van stabiliteit in ons medialandschap, al kan ik niet iedereen een rustig, kabbelend zondags ontwaken beloven. Het zal soms best even knetteren, maar ik hoop vooral op zinnige gesprekken die de kijkers thuis op weg helpen in een onderwerp en juist niet bevestigen wat men al de hele dag overal hoort en leest. Een debatspelletje ga ik niet uit de weg, maar alleen als er ook kans is het ergens over eens te worden. Anders is het voor de bühne en hoort het thuis in de zendtijd voor politieke partijen.

Zoek jij als nieuwe gastheer bij Buitenhof wel naar nuance eigenlijk?
Och, ik zoek naar waarheid. Die is zelden zwart-wit, maar da’s iets anders dan boring nietsigheid. Veel discussies worden uiterst onbehouwen en onfeitelijk gevoerd, van de afschaffing van de dividendbelasting tot de salarissen aan de top. Daar is eigenlijk geen zinnig gesprek over te voeren, of je belandt in een links/rechtsschema. Ik hoop dat, van alle kanten, opener te bekijken. De belangrijkste reden voor mij om Buitenhof te willen doen, is gewoon platte nieuwsgierigheid. Laat al die hoge dames en heren en geleerde types mij maar eens uitleggen hoe het zit. Dat heeft minder met debat of twist van doen, dan de basale behoefte de wereld beter te snappen. Ik denk dat de kijker dat ook zo voelt: na een lange week nepnieuws en ongenuanceerd geschreeuw, proberen een paar slimme mensen in de studio het nieuws te duiden. Of ze altijd gelijk hebben is vers 2, maar de wil naar waarheid is er – dat telt.

Erbarme dich, ik moet nog zoveel leren en ben daarnaast slechts een wisselspeler bij Buitenhof. Pieter Jan, de vaste AVROTROS-presentator, maakt een wereldreis en zal daarna, neem ik aan, lekker fris gewaaid weer aan tafel plaatsnemen. Voor mij is het vooral een leerschool. Het zal een paar keer gruwelijk misgaan, dat beloof ik. Maar ik ga voor een paar slimme vragen die hopelijk elegant langs m’n huig rollen. En dan zien we wel.