Groepsgevoel

In gesprek met bondscoach Frank de Boer die zelf 112 keer voor Oranje op het veld stond. ‘Ik zou graag minimaal de halvefinale halen.’

Het is enkele weken voor aanvang van het Europees kampioenschap als Frank de Boer (51) op het punt staat de spelers van het Nederlands elftal in Zeist te verwelkomen. Spelsystemen spoken door het hoofd van de bondscoach, aangesteld in september van vorig jaar. Wordt het 4-3-3, of toch 5-3-2, de zogeheten Italiëvariant waarmee Oranje onder zijn bewind, tijdens de Nations League, het best voor de dag kwam. Als het even kan, lukt het zijn ploeg straks om moeiteloos te schakelen tussen de verschillende strijdwijzen, afhankelijk van de kracht van de tegenstanders.
De Boer beschouwt de kansen van zijn ploeg. Nee, topfavoriet voor de eindzege is Nederland niet, beseft hij, maar kansloos evenmin. ‘Als we in topvorm zijn, kunnen we ver reiken,’ zegt hij via een videoverbinding, ‘maar ik schaar ons niet bij landen als Frankrijk, België en Spanje. Of kijk naar wat Portugal op de mat kan neerzetten. Daarna heb je Duitsland, Engeland en Italië. Ik denk dat we bij die groep, tussen de plekken vier en acht, thuishoren. Maar als we in goede doen zijn, kunnen we het iedereen verschrikkelijk moeilijk maken, ook die toplanden.
In de poulefase mag van onderschatting geen sprake zijn, zegt De Boer, voor hij Oekraïne, Oostenrijk en Noord-Macedonië, de eerste tegenstanders van Oranje, onder de loep legt. Oekraïne?
‘Daar ga je echt niet zomaar overheen lopen.’ Oostenrijk? ‘Die spelers voetballen allemaal in de Burdesliga, toch niet bepaald een weggooiliga.’ Goed, Noord-Macedonië moet lukken.

De Boer kijkt uit naar de poulewedstrijden in de Johan Cruijff Arena, een stadion waaraan hij als international gemengde herinneringen bij elkaar speelde. Op het Europees kampioenschap van 2000 in eigen land knalde hij er een vrije trap in de kruising tegen Tsjechië. Nederland was favoriet voor de titel, totdat Italië de ploeg in de halve finale pootje lichtte. De Boer miste twee strafschoppen, een in reguliere speeltijd en een tijdens de beslissende penaltyreeks. Een trauma heeft het hem niet opgeleverd, benadrukt hij, maar fijn is anders.
Het aanstaande Europees kampioenschap wordt alweer zijn achtste grote toernooi, het eerste als bondscoach. Als speler was De Boer tussen 1992 en 2004 zes keer van de partij, in 2010 was hij assistent-coach van Bert van Mar-wijk bij het Oranje dat de finale haalde van het WK in Zuid-Afrika. Als speler kwam hij nooit verder dan een halve finale, in 2000 dus, maar ook bij het wereldkampioenschap van 1998 in Frankrijk. Gemiste kansen voor een gouden generatie, weet De Boer.
Omkijken doet hij niettemin zelden, want wat heeft het voor zin? ‘Je moet het achter je laten en accepteren.’ Wel kan hij de ervaringen van toen nu overbrengen op de spelers van het huidige Oranje.
Neem 1998: Nederland won in de kwartfinale van Argentinië – De Boers pass op Bergkamp staat in het nationale geheugen gebeiteld –, maar liet het vervolgens liggen tegen Brazilië. Strafschoppen, hoe anders. De Boer was aanvoerder.
‘Bij dat toernooi was ik heel erg gefocust op mezelf,’ zegt hij, ‘maar het ging er juist om dat we als team een bepaalde focus hadden. Toen we verloren van Brazilië was het na afloop: kan gebeuren, het is ook wel een wereldteam. Niet dat we slecht speelden, hoor, maar eigenlijk hadden we moeten denken: niks Brazilië, wíj gaan naar die finale. Dat gezamenlijke gevoel is belangrijk.’

De Boer herinnert zijn debuut op een eindtoernooi, het Europees kampioenschap van 1992 in Zweden. Als twintiger maakte hij deel uit van een selectie met onder meer Marco van Basten, Ruud Gullit en Ronald Koeman. Niemand van de ervaren spelers vertelde hem destijds wat hij kon verwachten, realiseerde hij later.
Als bondscoach en oud-international ziet De Boer het nu als zijn taak om zijn ervaring te delen. De meeste van zijn spelers wacht de komende weken een ontgroening. ‘Door het mislopen van de voorgaande toernooien is er een gat in ervaring ontstaan,’ zegt De Boer, zelf 112-voudig international. ‘Als je het al een keer hebt meegemaakt, weet je beter hoe je je moet voorbereiden.’
Zo kan Ruud van Nistelrooij, nu assistent bij Oranje, volgens De Boer van meerwaarde zijn door uit zijn eigen ervaringen te putten. De voormalige spits was erbij in 2008, toen Nederland stuntte in de groepsfase tegen Frankrijk en regerend wereldkampioen Italië en vervolgens werd uitgeschakeld door underdog Rusland. De Boer: ‘Dat is een fantastisch voorbeeld. Je kunt de teugels nooit laten vieren. Ruud kan als geen ander uitleggen hoe je dat moet zien te voorkomen.
Ook zelf leerde de bondscoach tijdens zijn carrière de nodige lessen. ‘Kijk naar het WK van 2010,’ zegt De Boer, destijds assistent-bondscoach. Nederland reikte tot de finale, die verloren ging tegen Spanje. ‘We hebben toen proberen te benadrukken dat de focus anderhalve maand lang op dat ene doel moet liggen, en niet op randzaken. Je moet je helemaal toewijden, je niet laten afleiden en beseffen dat we daar maar voor één reden zijn, en dat is om kampioen te worden.’
Voor de huidige generatie, opgegroeid met social media, ligt afleiding meer dan voorheen op de loer, weet De Boer. Zelf begon hij in een ver verleden een kledinglijn met broer Ronald, de huidige topspelers zijn voetballende merken die hun online profielen voor miljoenen volgers moeten bijhouden.
‘Je ontkomt er niet aan dat dat erbij hoort voor een deel van onze spelers,’ zegt De Boer. ‘We proberen als KNVB uit te leggen wat verstandig is en wat niet. We hebben daarnaast iemand in dienst die continu foto’s en filmpjes maakt, zodat de spelers zich daar geen zorgen over hoeven te maken. Zo staan ze er nog beter op ook. Natuurlijk kunnen er altijd dingen doorheen glippen, want de mobieltjes zijn altijd in de handen, maar tot nu toe gaat het uitstekend.

Lees verder in VARAgids 24 vanaf bladzijde 26.