De slag om de Schelde: de vergeten strijd

Matthijs van Heijningen Jr. (The Thing, 2011) schijnt licht op een historische, maar weinig bekende, oorlogsoperatie.

Foto credits: Lennert Hillege

De naam Operation Market Garden zal bij veel mensen waarschijnlijk wel een (klein) belletje doen rinkelen. Al was het alleen al om de film A Bridge Too Far uit 1977, die ging over dit mislukte offensief aan het einde van de Tweede Wereldoorlog (september 1944), waarin geallieerden tevergeefs probeerden bij Arnhem de Rijn over te steken. Maar rond diezelfde tijd vond er nog een andere belangrijke strijd plaats: de slag om de Schelde; het vrijmaken van de Scheldemond in Zeeland zodat de haven van Antwerpen, die al wel bevrijd was, door geallieerde schepen kon worden bereikt.

Het was de grootste militaire operatie op Nederlands grondgebied, die in totaliteit ruim een maand in beslag nam. Het vrijmaken van de Schelde was van groot strategisch belang. Daarvoor ging alle bevoorrading nog via Normandië. Toch is dit stukje geschiedenis bij de meesten nog grotendeels onbekend. Daar moet de film De Slag om de Schelde (Engelse titel: The Forgotten Battle) van regisseur Matthijs van Heijningen Jr. (The Thing , 2011) verandering in brengen.

Het script van Paula van der Oest (Tonio , Zus & Zo) volgt de levens van drie jongelingen rond dit cruciale moment: Teun (Susan Radder, Oogappels) die in het stadhuis van Vlissingen werkt, Britse piloot William (Jamie Flatters, Avatar 2, 3 en 4) en soldaat Marinus (Gijs Blom, The Letter for the King, Jongens), een Nederlandse jongen die vrijwillig voor het Duitse leger is gaan vechten.

De eerste twee scenario’s – gewone burger gaat door buitengewone omstandigheden bij het verzet en de oorlog gezien vanuit de ogen van een (geallieerde) militair – zijn inmiddels wel bekende uitgangspunten voor oorlogsverhalen. De verhaallijn van Marinus belooft een meer verfrissende insteek; een belofte die helaas niet helemaal wordt waargemaakt. Hij blijft een enigma, iemand waarvan niet helemaal duidelijk wordt waarom hij deze keuze heeft gemaakt. Marinus is eigenlijk ook meer een pion, die continu van de ene naar de andere kant van het bord geschoven wordt: van de Russische frontlinie naar het nazi-hoofdkantoor in Vlissingen, van een executiepeloton naar het heetst van de strijd op de Schelde.

Het verhaal van de piloot houdt het best de aandacht vast. Eigenlijk was William met leidinggevende Tony (Tom ‘Draco Malfoy’ Felton) en Nederlandse collega Henk (Coen Bril, De Oost) op weg naar Arnhem (inderdaad, voor Operation Market Garden), toen zijn vliegtuig in Zeeland neerstortte.

De drie verschillende gezichtspunten zorgen voor variatie, en ook in de personages zelf vindt Van der Oest de nodige nuance. Zo overweegt de Duitse hoofdofficier in Vlissingen daadwerkelijk heel even om de gevangene die zichzelf vrijwillig had aangegeven een mildere straf op te leggen, en stelt Teun wel heel makkelijk het leven van haar broer, die door een ondoordachte handeling een fataal ongeluk veroorzaakte, boven dat van drie onschuldige jongemannen die voor zijn daad dreigen te worden bestraft. Ook Pit Bukowski (Das Boot, Babylon Berlin) maakt indruk, in zijn korte maar memorabele rol als gedesillusioneerde Duitse luitenant.

Het nadeel van de drie aparte verhaallijnen betekent wel dat dit het merendeel van de speeltijd opslokt. Er zijn al anderhalf uur van de twee uur voorbij voordat de slag daadwerkelijk begint. Luister, ik begrijp het, je moet van hele goede huize komen wil je aan een gevechtsscène nog iets kunnen toevoegen wat je niet al eerder – en beter – hebt gezien. Toch had ik best nog iets meer over de historische strijd willen leren. Ja, ik weet nu van de slag om de Schelde, maar het meeste is me in de voor- en aftiteling verteld.

De Slag om de Schelde, donderdag 5 mei 2023 om 20.38 uur op NPO 3