De mentale factor

Hoe help je een topsporter beter presteren? Sportpsychologen over onvoorziene situaties en de kracht van routine.

Voor het brein geldt hetzelfde als het lichaam, zegt Wylleman: ‘Voorbereiden op een Olympische Spelen is een traject van jaren.’

De Vlaming overziet een team van 32 experts, verspreid over topsportcentra door Nederland, dat zich bezighoudt met het zogenoemde prestatiegedrag van sporters. De mentale kant van het geheel. Eén van de psychologen gaat mee naar Beijing.  

Zelf is Wylleman, sinds 2014 in dienst bij NOC*NSF, de man op de achtergrond. Slechts in uitzonderlijke gevallen heeft hij direct contact met sporters. Zijn taak? Luisteren. Observeren. Vragen stellen. Inspringen waar nodig. Overleggen met coaches. ‘Het klinkt misschien vreemd, maar mijn beste kwaliteit is soms op mijn handen kunnen zitten.’

Als het goed is, zijn de meeste mentale plooien ruim voor de Spelen gladgestreken. Wylleman en zijn team richten zich ‘in eerste instantie op het optimaliseren van de ontwikkeling en het welzijn van de sporter vanuit een breed, holistisch perspectief,’ zegt hij. ‘Daarbij wordt gewerkt aan prestatiegedrag.’ De begeleiders van TeamNL reiken de sporters het gereedschap aan waarmee ze hun belangrijkste taak kunnen uitvoeren: presteren onder druk. Het valt te oefenen.

‘Je moet de spanning niet wegnemen, maar er mee om leren gaan,’ zegt Wylleman. ‘Daar zijn technieken voor, zoals ademhaling en visualiseren. Je voorstellen hoe tribunes met 80.000 mensen aanvoelen, op basis van ervaringen met kleinere stadions.’

Een ander voorbeeld: ‘Ik werkte met een polstokhoogspringer die niet meer over de lat kwam. We hebben toen het geluid opgenomen van zijn pasritme bij een geslaagde poging. Tak-tak-tak-tak. Toen we hem vroegen naar wat hij dacht dat zijn ritme moest zijn, zat hij ernaast. Met een koptelefoon hebben we dat geluid voor hem afgespeeld, zodat hij het kon visualiseren. Dat werkte.’

Routine is belangrijk, vervolgt Wylleman. ‘Wat doe ik een uur, een half uur voor de wedstrijd? Wat als ik in de startblokken sta? Dat kan de piek van de spanning terugbrengen, zodat die niet overgaat in stress.’

Wie vooraf al denkt aan de gevolgen van een prestatie goud of zilver - is doorgaans gezien, zegt Rico Schuijers, die als sportpsycholoog met meerdere topsporters werkt en in het verleden succes kende met de hockeyvrouwen en -mannen, de handbal-vrouwen en de roeiselecties.  

Lees verder in VARAgids 4 vanaf bladzijde 36.