De George Clooney van Duitsland: Sebastian Koch

Aan geruchten, vooral van romantische aard, over Sebastian Koch is nimmer gebrek. Over Duitslands aantrekkelijkste acteur weet de media altijd wel iets te vertellen. Zo werd vorige week nog aangekondigd dat Koch (56) opnieuw vader zou worden. Er zou een foto in omloop zijn waarop hij en zijn vriendin het glas hieven; in het hare zou water hebben gezeten, aldus een wakkere journalist en in combinatie met het wijde jasje dat ze droeg, waren conclusies snel getrokken. Nu werd twee weken eerder nog gemeld dat hun relatie aan een zijden draadje hing, en was de relatie volgens andere media al maanden geleden schluss – als er überhaubt een relatie was, want sinds zijn liaison met Carice van Houten die hij ontmoette op de set van Zwartboek in 2006 en die een kleine drie jaar heeft geduurd, wordt er op officiële websites geen gewag meer gemaakt van vriendinnen of verloofdes. Hoe het ook zij: de George Clooney van Duitsland is een veelbesproken figuur, maar echt iets spannends is er niet te vinden.


Werk ohne Autor

Waar iedereen het over eens is – en dat al zeker 25 jaar – is zijn talent. Zoals veel acteurs (en kunstenaars) wilde hij aanvankelijk muzikant worden, maar een theaterproductie in zijn woonplaats Karlsruhe, waaraan hij op de middelbare school meedeed, deed hem anders besluiten. Na de toneelschool vertrok hij naar Berlijn, de Muur was net gevallen. Kochs carrière liep zo’n beetje samen op met de wederopstanding van de stad – van plek waar kunstenaars goedkoop woonden, waar in de luwte kon worden geëxperimenteerd en er nog scherpe randjes waren, werd het de laatste tien jaar the place to be. Zo ging het ook met Koch; van een acteur die koos voor een spannende plek in het theater waar Oost- en West-Duitsers na de val van de muur met elkaar speelden en van elkaar leerden, ging hij steeds meer tv doen en viel hij op in krimi’s als Tatort, Derrick en Der Alte. Allengs werden de rollen groter, de producties interessanter, tot er één – Das Leben der Anderen – zo opvallend was dat-ie een Oscar won voor ‘Beste niet Engelstalige film’. Koch speelt de Oostduitse theaterregisseur George Dryer, in wiens huis de Stasi-afluisterapparatuur ophangt, waarna het leven van Dryer en diens vriendin voorgoed veranderd.

Als je zou moeten omschrijven wat Koch goed maakt dan zit het meer in het kleine dan in het grote. Hij is er en hij heeft presence. De rol in Das Leben der Anderen is niet de hoofdrol, die is voor de Stasi-agent die zijn huis bespiedt, maar de rustige man die zijn emoties in toom houdt, daar kijk je graag naar.

Die in toom gehouden emoties kan hij zowel aanwenden om de good guy als de bad guy te spelen. Voor Das Leben der Anderen was hij in Duitsland al opgevallen in enkele bijzondere producties. Voor het eerst echt in 1997 toen hij de rol van Andreas Baader speelde in de tweedelige miniserie Todesspiel; in 2001 toen hij Klaus Mann vertolkte in een driedelige serie over de familie Manns (Die Manns – Ein Jahrhundertroman) en in 2004 in Stauffenberg, waarin hij de rol speelde van Graaf Claus von Stauffenberg, de Duitse officier die in 1944 een moordaanslag op Hitler beraamde en uitvoerde.

Hij speelt graag rollen van historische figuren, het liefst nazi’s, omdat Sebastian Koch ervan overtuigd is dat films over die tijd de Duitsers kan helpen om in het reine te komen met hun eigen geschiedenis, zoals hij het in een interview formuleerde.

Na Das Leben der Anderen was er interesse uit het buitenland, maar net als Nederlandse acteurs viel het nog niet mee om de stap te maken, al spreekt Koch bijna accentloos Engels. Zijn eerste grote film was de vijfde Die Hard: A Good Day to Die Hard, waarin hij (uiteraard) de Russische boef speelt tegen wie vader en zoon McClaine (Bruce Willis en Jai Courtney) het opnemen. Hij vertelde dat hij na die film opeens bekend was bij een heel ander publiek. Niet meer alleen de mensen die heel verlegen naar hem toe kwamen en zeiden: ‘Bent u niet van Das Leben der Anderen?’ en dan, het antwoord amper afwachtend, snel doorliepen, maar de groep die riep: ‘Ik zag je in Die Hard! Je bent de vijand!’

De vijand speelt hij ook nu weer Werk ohne Autor (Never Look Away) die deze week in première gaat. Al is het een andere vijand, een die in onder je huid kruipt en dat ook doet bij de hoofdpersoon, het op de kunstenaar Gerhard Richter gebaseerde personage Kurt Barnard. Koch speelt professor Carl Seeband, een gynaecoloog die in nazi-Duitsland orders opvolgt om het Duitse ras zuiver te maken. Kurts tante, die psychisch in de war is, is een van de slachtoffers van Seeband. Na de oorlog kruisen de wegen van Kurt en Seeband elkaar als hij de vader blijkt van het meisje op wie hij verliefd wordt. De film, een ruim drie uur durende vertelling, neemt je mee door de recente Duitse geschiedenis. De übergedisciplineerde Seeband staat voor het Duitsland zoals het voor en heel lang na de oorlog was; Kurt is de nieuwe generatie, die de verandering inzet en het land wil helen van alle trauma’s. In een fraaie scène heeft Seeband ontdekt dat zijn dochter zwanger is. Wanneer hij met zijn vrouw in bed ligt, leest hij de antecedenten van zijn schoonzoon. ‘Geen DNA wat ik onze nakomelingen wens. We moeten het afbreken.’ Niet veel later voert hij een abortus uit bij zijn eigen dochter. Onder het voorwendsel dat ze een aandoening heeft waarbij ze zelf zal sterven als ze een kind zal baren. Het is van een ongekende gruwelijkheid.

In Engelstalige films heeft Koch nog niet de kans gekregen om een personage in al zijn nuances te spelen. Hopelijk komt dat snel.