Column Claudia de Breij: Het archief

Tijdens de eerste coronapersconferenties was het spannend. Toen zat ik nog op het puntje van de bank, hangend aan Hugo’s lippen, maar tegenwoordig, bij seizoen 2 sukkel ik regelmatig in slaap. Sommige signaalwoorden doen me nog opveren uit mijn geknikkebol, zoals ‘terrasjes’ en ‘theaters’. Je hebt er niks aan, maar het is toch altijd fijn als jouw specifieke sector toch weer even is genoemd, vind ik. Musea, ondernemers, studenten, allemaal komen we een keer voorbij. Op één groep na. Een sector heb ik nog nooit horen noemen door onze demissionaire premier, noch door Hugo ‘beste mense’ de Jonge.
Het archief.
Het archief is óók al die tijd al dicht.
Wat kan mij het schelen, denkt u misschien, wat moet ik in een archief?

Maar stel je voor: je doet onderzoek naar jouw stad in de Tweede Wereldoorlog. Je bent al wat ouder, hebt weinig meer om handen, je echtgenote is overleden en dit is waarmee je jezelf nog een beetje zingeving cadeau doet. Hop, ’s morgens vroeg de deur uit, broodtrommel tussen de snelbinders, grasduinen in de stukken en weer naar huis. Alweer een dag stuk geslagen. Lang leve het archief.

Zo’n oude man ken ik. Hij had een rottige Kerst gehad, vertelde hij een tijdje geleden, want hij had alle speeches van Hitler weer eens geluisterd. Het moest gebeuren, het werk gaat door. ‘En ik miste het NIOD zo erg,’ zei hij.

Laat dit even tot u doordringen. Een oude man die het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie hartstochtelijk mist.

Of stel je voor dat je een jónge man bent, of een jonge vrouw, en je schrijft een boek over een historische figuur. Je bladzijden blijven leeg, tenzij je kunt uitzoeken of jouw prinses in 1735 getrouwd is, of wat jouw verzetsheld deed in 1943. Van die zaken die je in de wetenschap nou eenmaal niet vanuit de losse pols een beetje kunt lopen gokken.

Zo’n jonge vrouw ken ik ook. ‘Echt irritant dat het archief dicht is,’ brieste ze. ‘Als je érgens op afspraak kunt komen en op afstand kunt blijven is het daar! Bovendien: mensen die graag in het archief zijn wíllen niet eens dicht bij andere mensen komen! Dat is juist zo fijn, zo heerlijk aan het archief. Allemaal introverte mensen. Mensen die niet houden van bier op het terras maar van papier achter glas. Mensen die al jaren leven met witte handschoentjes aan! Als er nou één plek is waar iedereen van nature al anderhalve meter afstand houdt, is het in het archief.

Maar ja. Geen sexy locatie voor een fieldlab, kennelijk. Mark, Hugo, denk er eens over na. Het archief is misschien wel een heel veilige plek. Net als de bibliotheek, trouwens.