Blind vertrouwen

Door Koen van der Velden

Het wk voetbal Het is drie minuten in de extra tijd als Michel Vorm, derde doelman van Oranje, zich meldt aan de zijlijn van het Estádio Nacional de Brasília. Zijn wissel laat nog even op zich wachten. De bal wil maar niet buiten de lijnen gaan. Terwijl de seconden wegtikken flitst het allemaal nog eens door het hoofd van de keeper: zijn seizoen bij Swansea City, de revalidatie na zijn knieblessure, net op tijd klaar voor het WK, maar vooral de ruim vier bijzondere weken met het Nederlands elftal in Brazilië. De ploeg van bondscoach Louis van Gaal staat op het punt om het gastland te verslaan en daarmee de derde plek op het WK van 2014 veilig te stellen. 0-3 staat het. De Brazilianen, in de halve finale met 1-7 vernederd door Duitsland en bezweken onder de immense druk van een hongerige voetbalnatie, kunnen niet meer. Het spel ligt stil. Vorm kan invallen.

Zijn wissel voor Jasper Cillessen is er een met symbolische waarde. De doelman is tot op dat moment de enige speler uit de 23-koppige selectie die nog geen minuut heeft gespeeld in Brazilië. Met de invalbeurt van Vorm richt Van Gaal een schijnwerper op het collectief, het geheim achter het succes van een verrassende underdog. ‘Het is interessant om aan terug te denken,’ zegt Vorm acht jaar later, ‘dat hele proces in aanloop naar het toernooi.’ Het begint twee jaar van tevoren, als Van Gaal wordt aangesteld als bondscoach. Het Europees kampioenschap van 2012 in Polen en Oekraïne is uitgemond in een fiasco, drie poulewedstrijden en naar huis. Van Gaal krijgt van de KNVB de bezem overhandigd. ‘Bij een van de eerste bijeenkomsten was al duidelijk wat de bedoeling ging worden’, zegt Vorm. ‘Het ging niet om het individu maar om het team. Dat is altijd de rode draad geweest.’

Gedreven door de bittere nasmaak van het EK van 2012 neemt Ron Vlaar zich kort na het toernooi voor: dit niet nog een keer. Om te zorgen dat het aan hem niet zal liggen, begint hij twee jaar voor het WK in Brazilië aan een traject om het uiterste uit zichzelf te halen. De eerste en belangrijkste stap is een transfer naar de Premier League. Vlaar, een centrale verdediger, verruilt Feyenoord voor het Engelse Aston Villa. ‘Ik wilde met meer weerstand gaan spelen en trainen’, zegt hij. ‘In die tijd ben ik bewuster gaan trainen, met bijvoorbeeld meer aandacht voor fysiotherapie en osteopathie. Zo ben ik aan mezelf gaan werken.’

Zijn motto: ‘Het niveau van vandaag is de ondergrens van morgen.’ In gedachten is hij soms alvast in Brazilië. ‘Ik kan niet voor iedereen spreken, maar ik was alleen maar bezig met wereldkampioen worden’, zegt Vlaar. ‘Daar ging ik naar leven.’ Het deert hem niet dat supporters en pers nauwelijks wat van het Nederlands elftal verwachten.

Nieuw strijdplan: De ploeg van Van Gaal wacht een, op papier, zware poulefase, met wereldkampioen Spanje, het sterke Chili en het onbekende Australië als tegenstanders. Bij de eerste twee eindigen lijkt moeilijk genoeg. Ja, de selectie van Oranje heeft uitblinkers, met Robin van Persie, Wesley Sneijder en vooral Arjen Robben, maar bestaat voor een groot deel uit onervaren spelers uit de Eredivisie. ‘Op papier hadden we niet de meeste kwaliteit,’ beaamt Daryl Janmaat, die de eerste drie wedstrijden als rechtsback in de basis opstelling zal staan, ‘maar in de aanloop naar het toernooi waren we gegroeid als team. Daar putten we vertrouwen uit.’ Bij Feyenoord, onder coach Ronald Koeman, is Janmaat gewend om in een formatie met vijf verdedigers te spelen. Als meest rechtse pion moet hij, net als zijn collega aan de overkant, de gehele flank van het veld bestrijken. ‘Dat lag mij wel’, zegt de verdediger. Tot zijn vreugde adopteert Van Gaal het systeem in aanloop naar het wereldkampioenschap, om het fundament onder het team te stutten en het gemis van de geblesseerde, controlerende middenvelder Kevin Strootman op te vangen. Op de trainingskampen in Hoenderloo en het Portugese Lagos wordt het strijdplan er dag na dag ingeslepen. ‘Dat duurde wel even, omdat we dat systeem in Nederland vanuit de jeugd niet gewend zijn’, zegt Janmaat. ‘Langzaam maar zeker begonnen we het onder de knie te krijgen.’

‘We startten met de moeilijkste versie, waarbij je grote afstanden moest afleggen’, zegt Vlaar. ‘Op die manier konden we meteen onze conditie opbouwen. Daarna werd het makkelijker.’ In de laatste fase van de voorbereiding richt het team alle pijlen op Spanje, de eerste en zwaarste tegenstander in Brazilië.

Op trainingen spelen de reserves de rol van de wereldkampioenen. Vooral de briljante spelmaker Andrés Iniesta, kwelgeest uit de WK-finale van 2010, mag geen millimeter worden gegund. ‘We hadden alle scenario’s doorgenomen’, zegt Vlaar. ‘Het leek alsof we al een paar keer tegen Spanje hadden gespeeld. Beter voorbereid konden we niet zijn.’

Copacabana: Na een samenwerking van een kleine twee jaar geniet Van Gaal het blinde vertrouwen van zijn spelersgroep. ‘In het begin zei hij letterlijk: als jullie doen wat ik zeg, zullen we succes behalen’, herinnert Vorm zich. ‘Dat klinkt misschien arrogant, maar het pakte wel zo uit.’ Janmaat: ‘Hij creëerde een bepaalde sfeer waarin iedereen heel duidelijk wist waar hij aan toe was. Spelers begrepen heel goed wat hij wilde en wat er van hen verwacht werd.’ ‘Hij liet ons echt in onszelf geloven’, zegt Vlaar. ‘Hij was ontzettend goed in het lezen en beïnvloeden van wedstrijden. Alles wat hij zei kwam uit. In de voorbereiding speelden we een wedstrijd waarin het niet goed ging. In de rust paste hij wat aan en toen begon het ineens te lopen. Dat gaf heel veel vertrouwen. Als we gewoon onze taken uitvoerden, hadden we grote kans om te winnen. Zo stonden we erin.' In Rio de Janeiro verblijft de ploeg in een hotel aan de Copacabana. Vorm ziet het nog voor zich: ‘Als je over het strand uitkeek, zag je overal ballen in de lucht. Iedereen was aan het volleyballen en voetballen, hoe ver je ook keek. Dat was een prachtig gezicht.’ Geregeld laat Van Gaal de touwtjes vieren. ‘We kregen veel vrijheid’, zegt Janmaat. ‘Vrienden en familieleden waren meegereisd. De dagen na wedstrijden mochten we zelf invullen.’ Vorm: ‘In de ochtend werd er dan nog getraind, daarna waren we vanaf de lunch vrij tot de volgende middag.’ Voorafgaand aan de wedstrijd tegen Spanje maakt Van Gaal een uitzondering door vrienden en familie tot op een paar uur voor de aftrap met de spelers op te laten trekken. ‘Dat haalde de spanning eraf, maar gaf ons ook een bepaalde energie’, zegt Vorm. ‘Van Gaal creëerde een goede balans tussen presteren en ontspannen. En dat hebben we hem terugbetaald. Ik voelde het voorafgaand aan de wedstrijd tegen Spanje: we gaan ze pakken.’

Lees verder in VARAgids 47 vanaf bladzijde 26.