Acteur Peter Blok vindt het heerlijk om thuis te zitten: ‘Zeker in de winter’

In de nieuwe dramaserie De vuurwerkramp speelt de acteur (65) een ijdele, weinig empathische burgemeester - een archetype dat in uitvergrote vorm de scepter zwaait op het wereldtoneel.

Wat viel je op toen je je voor deze serie verdiepte in de Enschedese vuurwerkramp, nu 25 jaar geleden? Ik was me niet bewust van hoe enorm die ramp was. Het was de grootste ontploffing in Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog. Een gebied van vierhonderd meter bij één kilometer is platgegaan. De verwoesting van de huizen doet denken aan de Gazastrook. De serie laat zien hoe in één klap het dagelijks leven van mensen compleet op zijn kop stond. Zoals dat van een jonge politieagent, die natuurlijk niet is opgeleid om te handelen tijdens een ramp als deze. Bij de brandweer is het chaos, bewoners zijn radeloos. Mensen raken dierbaren kwijt. Vervolgens begint het politieonderzoek, geleid door een agent gespeeld door Thomas Acda. Ik ben de burgemeester, die alles onder controle probeert te krijgen. Hij onderhoudt contact met de politie, brandweer, het ministerie. De koningin komt ook langs. En hij moet de internationale pers te woord staan. Dan is er nog de directeur van de vuurwerkopslag – bij ons een directrice. In werkelijkheid is die man meteen gearresteerd en een maand in isolatie gezet. De werkelijke oorzaak van de ontploffing is nooit achterhaald.

Wat voor type is de burgemeester? Bij ons heet hij Jan Hendricks, in werkelijkheid was het Jan Mans. Hij weet wat hem te doen staat: een crisisteam opzetten, burgers opvangen, communiceren met de pers. Hij besluit elke dag een persconferentie te geven. Dat heeft hij goed aangepakt. Maar hij is niet heel empathisch. Ik zeg niet dat Jan Mans precies zo was, maar zo hebben wij hem neergezet. Ik heb naar de documentaire over de vuurwerkramp gekeken, waarin hij ook voorkomt. Daarin zegt hij wel dingen die me inspireerden voor mijn rol. Hij komt over als iemand die best ijdel is, en heel graag carrière maakt. Hij had liever burgemeester van Groningen willen zijn. Er was hem een soort Twentse fusiegemeente beloofd, daar fantaseerde hij graag over, maar dat ging niet door. In die documentaire vraagt een journalist hoe hij terugkijkt op de ramp. ‘Heeft het u ook iets gebracht?’ ‘Het heeft me natuurlijk wel op de kaart gezet als iemand die dit aankan’, antwoordde hij. Hij liep met die journalist over het terrein, wat nu een plein is. ‘Ze zijn er nooit achter gekomen waardoor het is gebeurd, heeft u een idee?’ ‘Nou, er lag vuurwerk. Maar ja, in 2000 was vuurwerk helemaal niet gevaarlijk. Het lag op zo veel plekken. Daar taalde niemand naar.’ Dan denk je: misschien is dat formeel waar, maar hoe mooi was het geweest als hij even niets had kunnen zeggen. Als hij zichtbaar geraakt was geweest. Dat heb ik niet gezien. Hij was ook niet opgepiept, hij kwam als laatste op het stadhuis. In de serie roep ik: ‘Die pieper doet het niet!’ Alsof dát het probleem is. Hij neemt dingen snel persoonlijk en denkt vooral: leidt het tot gezichtsverlies of kan ik er iets mee winnen?’

Vindt hij die persconferenties dan ook leuk om te geven? Absoluut. In de documentaire zegt hij: ‘CNN kwam, Duitsland zat er met een grote persdelegatie.’ Dat de belangstelling zo groot was, vond hij niet heel vervelend. Die dagelijkse persconferentie had hij van Ed van Thijn afgekeken, vertelde hij in de documentaire. Hij deed die expres om vijf voor zes. Omdat ze het nog in het zesuurjournaal willen meenemen, kunnen ze er dan niet in knippen en geen citaat van je uithalen. In een interview over deze verschrikkelijke ramp zat hij te vertellen hoe clever hij was geweest. Op zich was het een intelligente zet van hem, maar deze opschepperij – kijk eens hoe slim ik ben – voelde echt ongepast.

Je vertelde in een eerder interview dat al je gespeelde rollen eigenlijk mannen met een opgeblazen zelfbeeld zijn. Ja. Iedereen heeft dat in zekere mate, maar vooral mensen met een machtspositie. En dat zijn nog altijd vooral mannen. Ze verwarren hun functie met wie ze zijn. Een Amerikaanse bedrijfspsycholoog zei eens: als je CEO bent, en je komt aanrijden in een geblindeerde auto, iemand doet de deur voor je open, neemt je jas aan en leidt je naar de mooiste stoel, dan moet je niet denken dat die voorkeursbehandeling voor jou als mens is. Die is voor je functie. Dat onderscheid lijkt eenvoudig, maar als je constant omringd wordt door jaknikkers, kun je het hoog in de bol krijgen. Je wordt niet meer gecorrigeerd door gezonde kritiek, je komt onder een stolp terecht. In de serie zegt mijn vrouw: ‘Als jij ’s avonds je kleren uittrekt, sta je gewoon in je onderbroek en ben je gewoon Jan.

Als jij met acteursogen naar dit mantype op het wereldtoneel kijkt, wat valt je dan op? Ik had het er laatst toevallig over met mijn vrouw (actrice Tjitske Reidinga, red.). We spraken over types als Trump, Musk, Zuckerberg, Bezos. Gabor Maté, een psycholoog gespecialiseerd in trauma, gaf aan dat trauma wereldwijd enorm is toegenomen. Heel Amerika raakt getraumatiseerd. En mensen kiezen de leider die ze begrijpen. Dus kiezen ze voor Trump, een getraumatiseerde man. Zijn vader was keihard, zijn broer is aan de drank doodgegaan, die kon dat niet meer aan. Aan Musk zit ook een raar kantje, die komt uit een vreemd gezin. Tjitske en ik keken naar de jeugd van al die mensen die vooraan zaten bij Trumps inauguratie. Het zijn emotioneel verwaarloosde mensen, met een enorme competitiedrift en groot eergevoel. Als ik er met acteursogen kijk, denk ik te zien dat Trump thuis repeteert. Hoe geef ik iemand een hand, hoe praat ik met hem? Hij bereidt het voor. Zo van: ik trek hem naar me toe, dan is hij meteen onzeker. Daarna zet ik hem op een stoel die lager is dan die van mij. Ik vermoed allemaal tactieken. Zo ook bij de complete waanzin die hij uitkraamt. Hij weet: als ik iets vier maanden lang blijf zeggen, komt het vanzelf in het collectieve geheugen en wordt het waarheid.

Er zit weinig mimiek in Trumps gezicht en hij heeft een monotoon stemgeluid. Waarom zou hij daarvoor kiezen? De kleur die hij op zijn gezicht smeert en zijn haardracht komen uit de verkleedkist. Hij is gewoon gek. Het is iemand die zegt: God heeft mij president van Amerika gemaakt. Er zijn aanslagen gepleegd op mensen die er minder mythisch mee omgingen.

Ook de gezichten van Poetin en Xi Jinping bewegen nauwelijks. Ja, die mensen hebben niet een geheime agenda, die bestáán bij hun geheime agenda. Daarom moeten ze dus deadpan zijn, compleet uitdrukkingsloos. Ze mogen niet het achterste van hun tong laten zien, zelfs niet het middelste. Ik vind dat echt eng.

Lees verder in VARAgids 17. Vanaf dinsdag 22 april 2025 op de mat, in de winkel en in de app. Nog geen abonnee?