Opgroeien met tegenwind: de rekening van armoede wordt door kinderen betaald

In Nederland groeien ruim honderdduizend kinderen op rond de armoedegrens. Vaak gebeurt dit onopgemerkt, achter de voordeur of in de klas zonder dat iemand het weet. De kinderen doen hun best om zich aan te passen, maar wat betekent dat voor hun jeugd - nu én in de toekomst? En waarom is het toch zo moeilijk om uit de armoede te komen?
Opgroeien met tegenwind is vanaf 8 december vier weken lang om 22.10 uur te zien bij BNNVARA op NPO 2 en NPO Start.

Twee jaar lang zijn voor ‘Opgroeien met Tegenwind’ door heel Nederland gezinnen gevolgd die met weinig geld moeten rondkomen. De kinderen proberen er het beste van te maken, maar dat lukt niet altijd. Ze maken zich vaak zorgen zoals de 11-jarige Semi in Rotterdam, zijn moeder werkt extra nachtdiensten om uit de financiële problemen te komen, sindsdien gaat Semi vaak alleen naar school: ‘Als we minder schulden hadden dan hadden we minder druk op ons en konden we meer met elkaar zijn.’ Of ze voelen de stress in huis, zoals de 13-jarige Lilly-Rose, die de stemming zag omslaan toen haar ouders in de toeslagenaffaire terecht kwamen: ‘Dan kwam er een niet zo’n fijne sfeer in het huis, die er normaal wel was. En dan werd het heel ongezellig ineens.’

De gezinnen in de serie zijn op zoek naar een betere financiële toekomst. Vaak worden ze geholpen door mensen die zelf armoede hebben gekend. Zoals Selima en Esmeralda, twee hartsvriendinnen, die na een heftige jeugd nu als buddy werken voor Kansrijk Groningen. Een van de talloze initiatieven die de laatste jaren zijn ontstaan omdat de overheid de gezinnen in armoede moeilijk bereikt. Als geen ander beseffen ze wat de effecten zijn op de kinderen. Als er bijvoorbeeld geen geld is om naar een naar een feestje van een vriendinnetje te gaan, Esmeralda: ‘dan voel je je heel eenzaam. Heel eenzaam, buitengesloten.’

Om een brug te slaan tussen de gemeente en de kinderen in armoede zet ambtenaar Karin in Zwolle haar ervaring in die ze heeft opgedaan toen ze na een scheiding ineens in de bijstand kwam. De 42 armoederegelingen zijn volgens haar niet meer dan een pleister. Bovendien blijkt dat juist de stress door financiële onzekerheid bij ouders tot uithuisplaatsing van kinderen kan leiden. Zoals ook Mystique (21) heeft gevoeld. Op haar 5e kwam ze door armoede op een vakantiepark terecht, vaak zonder stroom, met de voortdurende angst dat ze uit huis geplaatst zou worden. Pas de laatste jaren realiseert ze zich wat de effecten zijn van opgroeien in armoede. Mystique: ‘Ik weet dat ik geen vriendinnetjes wou meenemen naar huis, omdat ik schaamte had. Eigenlijk was dat heel heftig.’ De gemeente Zwolle probeert nu, met een andere aanpak, uithuisplaatsing door financiële stress te voorkomen.

Serieregie: Thomas Blom, regie: Cathelijn Felet, research: Eva Houtsma, voice over: Lizzy Diercks.

Wie in bestaansonzekerheid leeft, moet voortdurend keuzes afwegen, omgaan met controle vanuit hulpverlening en overheid, en zichzelf dwingen een helpende hand te vertrouwen. We moeten breken met het narratief dat zegt dat armoede iets is waar je je ‘uit moet vechten’. De echte vraag is: hoe creëren we een samenleving die voor iedereen leefbaar is?

In de documentaire Opgroeien met Tegenwind zien we echte levens, van echte mensen, die geen moment aan hun situatie kunnen ontsnappen. In het daaropvolgende impacttraject onderzoeken we samen hoe beleidspraktijken bijdragen aan intergenerationele armoede. We nemen onze eigen interne structuren onder de loep en werken vanuit persoonlijke ervaringen en referentiekaders.

Dit doen we allereerst in een serie van acht grotere meetups door het hele land. Vervolgens reizen we met twee kleinere groepen door. Daar duiken we met kleinere groepen dieper in de materie. Daarnaast maken we – speciaal voor organisaties – op maat gemaakte Spin-off Meetups van één middag, drie middagen of vijf middagen.

Het impacttraject is een losstaande, aanvullende productie ontworpen door Stichting een van de jongens en Collectief Kapitaal i.s.m BNNVARA en FNO zorg voor Kansen.

Het impactprogramma wordt gefinancierd door FNO zorg voor kansen, Fonds 21, Janivo, NPO, SOD Fonds & Fie van der Hoop fonds, Stichting DOEN en VSB Fonds.

Vragen over het impacttraject?
Neem contact op met Stichting een van de jongens: opgroeien@eenvandejongens.nl