Zelftests scholieren ‘voor een zakcentje’ te koop via Marktplaats

De middelbare scholen weer helemaal open: volgens het Outbreak Management Team (OMT) kon het onder één belangrijke voorwaarde: preventief testen. Minimaal twee keer per week een wattenstaaf in je neus om een corona-uitbraak op tijd op te kunnen sporen. Scholieren krijgen daarom nu twee zelftesten per week mee. Maar of ze die ook gebruiken, is maar de vraag.

Sommige middelbare scholieren zetten ze op Marktplaats. Wie op die site naar zelftests zoekt, krijgt een oneindige reeks aan resultaten. Met zelftests van merken die ook op scholen uitgedeeld worden.

Marktplaats zelf laat desgevraagd weten dat er deze maand meer dan duizend advertenties zijn aangemaakt die verschijnen als je zoekt op ‘zelftest’ of aanverwante termen. Voor Marktplaatsbegrippen geen reusachtige cijfers, verklaart een woordvoerder. Toch zijn het er een stuk meer dan de driehonderd die in de hele maand mei op de site werden geplaatst.

Kassa benaderde een aantal van deze Marktplaats-aanbieders, die bijna allemaal scholier bleken te zijn.

"Heel fijn dat we weer fysiek les hebben", verkoper Koen*, een 14-jarige leerling die in de derde klas van het gymnasium zit. "Het lukt me nu beter om op te letten in de les." De twee jaar oudere Tim, die volgend jaar examen hoopt te doen, sluit zich daarbij aan. "Het is leuk om weer naar school te kunnen. Eigenlijk wel gezellig om iedereen hier te zien."

Over het zelftesten zijn de jongens sceptisch. “We dragen binnen overal mondkapjes en er zijn andere maatregelen, dus ik weet niet of je hier veel coronagevallen mee ontdekt”, zegt Tim. Daar sluit Koen zich bij aan. “Die zelftests zijn lang niet betrouwbaar genoeg om er een uitbraak mee te voorkomen. Het lijkt mij een experiment dat uiteindelijk niet veel gaat helpen.”

Jens (14, tweede klas VWO), eveneens Marktplaats-aanbieder, denkt dat de testen wél nuttig kunnen zijn. “Je komt er toch eerder achter of je corona hebt. Hoe eerder je dat weet, hoe minder kans dat je het kunt verspreiden.” Waarom hij die tests dan tóch verkoopt? “De eerste middag nadat ik die testen kreeg, zag ik ze in de winkel liggen voor drie euro. Ik dacht: als ik ze voor een euro minder op Marktplaats zet, willen mensen de mijne ook wel hebben.”

Normaal gesproken krijg je twee testen van school, maar Jens weet hoe je er meer kunt bemachtigen: “Ze worden aan je gegeven bij de ingang van de school. Je kunt dus vaker binnenlopen om ervoor te zorgen dat je er meer hebt om te verkopen.”

Het idee om leerlingen zelftests te geven komt van het Outbreak Management Team, dat het kabinet adviseert over coronakwesties. Scholen zouden alleen verantwoord open kunnen als scholieren zich twee keer in de week preventief zouden kunnen testen, aldus het OMT.

“Maar de mensen in mijn klas zijn niet echt gemotiveerd om te testen”, zegt Koen. “Of er andere mensen die tests ook verkopen, weet ik niet, maar veel klasgenoten hadden het wel over de waarde, dus het zou zomaar kunnen.”

Dat een deel van de leerlingen zichzelf niet test daar niet aan meedoet, is volgens onderwijsminister Slob niet erg. Doet 50 procent een zelftest, dan is dat voldoende. Maar deze scholieren denken, afgaande op hun eigen klas, dat ook dit geen reëel percentage is. Zo schat Jens het deel van de klas dat zich wel test op één vijfde. “De meesten doen het niet, sommigen hebben er geen zin in of vinden het onzin. Anderen testen niet omdat ze een voorraad willen hebben voor als ze echt verkouden zijn.”

Voor een verkoudheid is zo’n zelftest alleen niet geschikt, zegt het RIVM. Het rijksinstituut adviseert in dat geval een afspraak te maken bij de GGD, ook als de uitslag op de zelftester negatief is.

De scholen zelf hebben weinig zicht op de testbereidheid van de leerlingen, verklaart een woordvoerder van de VO-raad, de vereniging van scholen in het voortgezet onderwijs. “Om de simpele reden dat scholen hun leerlingen niet kunnen verplichten om zich te laten testen.” Volgens de zegsman kunnen scholen het belang van testen op andere manieren duidelijk maken: “Als je als school zegt, ‘hier heb je een doos met zelftest, succes ermee’, dan is de kans natuurlijk groter dat leerlingen er niets mee zullen doen. Je moet uitleggen dat we met zijn alleen graag weer fysiek naar school willen, maar dat dat alleen op een veilige manier kan als we ons aan bepaalde maatregelen houden.”

Bij scholengemeenschap Borgerman in Zuid-West Friesland hoeft het gebruik van een zelftest niet per sé bij niet bij de coronamaatregelen te horen. “We begrijpen dat OMT-advies wel, maar we zien in de praktijk dat het niet werkt”, stelt bestuursvoorzitter Anne Leijenaar. Zijn school kreeg al na twee weken door dat de meeste leerlingen niet enthousiast worden van zelftesten. Wat hem betreft hoeven er na de zomer dan ook geen nieuwe ladingen geleverd te worden.

“Sommige leerlingen verkochten ze inderdaad door op Marktplaats, maar we vonden ook veel doosjes terug in de berm,” aldus Leijenaar. De school besloot daarom te stoppen met uitdelen. “Het moet niet zo zijn dat leerlingen er andere dingen mee gaan doen. Wie zich nog wil laten testen, kan je terecht bij de conciërge.”

Effect op de besmettingen heeft het vooralsnog niet, zegt Leijenaar. “Kinderen moeten binnen het schoolgebouw een mondkapje dragen. Daar moeten we ze nog weleens aan herinneren, maar over het algemeen gaat dat prima. Net als het afstand houden tot onze medewerkers.”

Ook het ministerie van Onderwijs constateert dat de heropening tot nu toe nog nauwelijks tot besmettingen heeft geleid. Via een woordvoerder laat het departement weten dat het nog altijd belangrijk is dat scholieren zich twee keer in de week laten testen. Hij spreekt zich niet uit tegen de handel, maar vindt wel dat testen de samenleving “meer oplevert dan anderhalve euro winst op Marktplaats.”