Wat werkt er nou écht tegen een winterdip? Alle feiten en fabels op een rij

Als de bladeren van de bomen vallen, de temperatuur daalt en de dagen korter worden, voelen sommige mensen zich al snel iets somberder. Online vliegen de tips je om de oren. Maar wat werkt er nou echt als jij tegen de donkere dagen op ziet en eigenlijk het liefst de hele dag in bed wil blijven liggen?

In de wintermaanden zijn de dagen korter en schijnt de zon minder. Bij iemand die last heeft van een winterdepressie raken bepaalde hormonen in de war. Neuropsycholoog Erik Scherder legt uit dat we allemaal een biologische klok hebben. Die bepaalt ons ritme van slapen, wakker zijn en zelfs onze stemming. “Als je interne klok uit evenwicht raakt, merk je dat ook aan jezelf. Je voelt je minder energiek en soms somber.”

Er zijn twee belangrijke stofjes die worden gereguleerd in je hypothalamus. Serotonine en melatonine. Serotonine helpt om je goed te voelen. “Deze wordt minder aangemaakt in de winter”, vertelt Scherder. “Tegelijkertijd neemt melatonine toe, het stofje dat je slaperig maakt.” Door te weinig licht blijft je lichaam het slaaphormoon aanmaken, dit zorgt ervoor dat je overdag vermoeid bent en in sommige gevallen dus wat somberder voelt. Niet ideaal voor je stemming dus.

Niet iedereen krijgt evenveel last van een winterdepressie. “Er is geen specifiek gen, maar wel een bepaalde aanleg in je DNA,” zegt Scherder. “We zien bijvoorbeeld dat mensen in IJsland, ondanks het gebrek aan licht, er minder last van hebben dan je zou verwachten. Hun genetische opmaak maakt hen minder gevoelig.” Toch geldt over het algemeen, hoe noordelijker, hoe groter de kans: “In Noorwegen heeft ongeveer 21 procent van de mensen last van een winterdepressie. In zuidelijkere landen ligt dat veel lager.”

Het verschil tussen een winterdip en winterdepressie zit hem in de ernst, duur en impact. Ongeveer drie op de honderd Nederlanders heeft last van een winterdepressie. Iemand met een winterdepressie voelt zich vanaf de herfst erg somber en moe. Ook heb je last van andere depressieve klachten. Als de klachten twee winters lang aanhouden en in het voorjaar verdwijnen als sneeuw voor de zon, kun je in aanmerking komen voor een diagnose. Ga met klachten altijd langs bij je huisarts, zo nodig zal die je doorverwijzen.

Bekijk de Kassa-reportage hieronder. Dit artikel loopt verder na onderstaande video.

Op sociale media komen rond oktober weer allerlei filmpjes voorbij met tips tegen een winterdepressie. Je zou volgens TikTok-gebruikers baat hebben bij extra vitamine D3 of B12, de zonnebank of homeopathische oplossingen zoals sint-janskruid. In de zonnebank zit UV-licht en dat is eigenlijk niet goed voor je ogen, dit wordt dan ook afgeraden door experts.

Scherder legt het gebruik van vitaminen als volgt uit: “Vitamine D wordt in de winter wel vaak aangeraden, maar een duidelijk, consistent effect op winterdepressies is niet overtuigend aangetoond. Dat geldt ook voor middelen als sint-janskruid.” Als je vermoeidheidsklachten hebt en denkt dat dit komt door een vitaminetekort, moet je langs de huisarts om bloed te laten prikken.

Ook zijn er mensen die zweren bij een lichttherapiebril of een daglichtlamp. Dat schijnt bewezen effectief te zijn.

Tegen een winterdepressie is volgens UMCG- psycholoog Douwe van Tuinen maar één kruid gewassen: licht. Van Tuinen is gespecialiseerd in lichttherapie en heeft dagelijks patiënten die langskomen in het Universiteit Medisch Centrum in Groningen. “Met lichttherapie bieden we vroeg in de ochtend licht toe aan de patiënt, terwijl het buiten onvoldoende licht is. Wij stimuleren met onze kunstlichtlampen het buitenlicht”, vertelt van Tuinen. De behandelingen worden ‘s ochtends vroeg gedaan, dan is het effectief.

Kan je dan ook gewoon voor een willekeurige lamp zitten? “Niet elke lamp is goed”, legt van Tuinen uit. “Je moet een lamp hebben die, als het ware, voldoende blauw licht genereert. In je ogen zitten kegeltjes, staafjes en bolletjes. Blauw licht werkt op die bolletjes en die bolletjes geven een elektrisch signaal aan je biologische klok. Blauw licht werkt dus het best.”

Naast blauw licht moet de intensiteit van de lamp 10.000 lux zijn, dat zijn als het ware 10.000 kaarsen op 1 meter afstand.

Kassa heeft voor deze reportage geen specifieke lampen getest, dus welke producten ook daadwerkelijk effectief zijn, hebben wij niet onderzocht.

Geen winterdepressie, maar wel last van een winterdip? Ook dan helpt licht. Scherder benadrukt: “Het allerbelangrijkste is licht. Ga ’s ochtends zo vroeg mogelijk naar buiten. Liefst nog eerder dan half elf. Dat geeft je biologische klok het signaal: het is dag, we gaan beginnen.” Daarnaast helpt beweging ook: “Bewegen stimuleert onder andere de aanmaak van serotonine.” Oftewel, bewegen is goed voor de aanmaak van het gelukshormoon.