Vis minder gezond dan gedacht

Vis eten is goed… In Nederland eten we 3,4 kilo vis per persoon per jaar, dat is niet veel als je het vergelijkt met andere Europese landen. En daarom krijgen we van alle kanten te horen dat we in ieder geval twee keer per week een portie vis zouden moeten eten. Maar, is dat eigenlijk wel zo gezond?

In ons voedsel komen giftige stoffen voor. Vooral de zogeheten dioxines en PCB’s zijn slecht voor ons. Dioxines en dioxine-achtige verbindingen zoals sommige PCB’s (poly-chloorbifenylen) zijn chemische stoffen die ontstaan bij verbrandingsprocessen of stoffen die bewust zijn geproduceerd. Dioxines komen voor in uitlaatgassen en verbrandingsrook, maar kunnen ook ontstaan bij de productie van bepaalde bestrijdingsmiddelen. Ook bij natuurlijke gebeurtenissen zoals bosbranden en vulkaanuitbarstingen kunnen dioxines ontstaan. Het zijn kleurloze en geurloze stoffen met diverse chemische samenstellingen.

Dioxines en PCBs komen via de lucht en de waterbodem overal in de natuur voor en zijn moeilijk afbreekbaar. Door luchtvervuiling en het eten van vlees, eieren en melk met deze stoffen, krijgen mensen dioxines binnen die in het lichaamsvet worden opgeslagen. Dioxines en PCB’s breken langzaam af, waardoor ze kunnen ophopen in het milieu en de voedselketen. De gifstoffen zijn in vet oplosbaar en kunnen daardoor in het vetweefsel van dieren en mensen worden opgeslagen. Via de ontlasting verlaat ongeveer een derde van de dioxinevervuiling het menselijk lichaam. De resterende hoeveelheid wordt in het vetweefsel opgeslagen en afhankelijk van de chemische samenstelling gedurende enkele maanden tot tientallen jaren door het lichaam afgebroken.

Ook in vis komen veel dioxines en PCB’s voor… Via het water worden de giftige stoffen opgenomen door bijvoorbeeld zeealgen. Kleine vissen eten deze algen en krijgen op die manier hun portie gif binnen. Deze kleine vissen worden weer gegeten door grotere vissen en die… komen uiteindelijk op ons bord terecht.

Volgens Tinka Murk, hoogleraar Milieutoxicologie aan de Universiteit van Wageningen zijn de schadelijke gevolgen te hoge blootstelling aan dioxines op de lange termijn zeer ernstig. Dioxines tasten ons immuunsysteem en onze vruchtbaarheid aan, en vooral jonge kinderen kunnen er ook leerproblemen van krijgen. Daarnaast kunnen dioxines ook kankers bevorderend zijn. Dioxines veroorzaken echter geen schade aan onze DNA. Vooral zwangere vrouwen moeten erg opletten voor dioxines, want hun ongeboren kind is hier uiterst gevoelig voor.

Dioxines zitten in een aantal voedingsmiddelen, maar wij krijgen onze dagelijkse bijdrage binnen door zuivelproducten (38%), vleesproducten (17%) vis (12%) en eieren (5%). Wij eten relatief weinig vis, maar toch zorgt vis voor een relatief hoog percentage dioxine. Volgens Tinka Murk ligt het maximum gehalte aan dioxines en PCB’s in vis hoger dan in andere voedingsmiddelen. Dioxines en PCB’s in vis is niet tegen te gaan waardoor de EU-norm voor de toegestane hoeveelheid van die gifstoffen voor vis hoger is. Als we vlees en vis gelijk zouden trekken, dan zou meer vis niet meer aan de norm voldoen, aldus Tinka Murk.

Twee keer per week vis
Uit Belgisch onderzoek blijkt dat mensen die meer dan drie keer per week vette vis eten, te veel dioxines binnenkrijgen. De Gezondsheidsraad, het Voedingscentrum en het Nederlands Visbureau raden aan om twee keer per week vis te eten. Volgens Tinka Murk is dit een advies wat we zeker moeten proberen om op te volgen, maar ze heeft wel een aantal tips voor ons.

We moeten namelijk wel letten op de vissoorten die we eten. Het verschilt heel erg per vissoort hoeveel dioxines en PCB’s erin zitten. Als je bijvoorbeeld één keer per week 150 gram paling uit de Biesbosch eet, zit je al aan de maandelijkse norm van het dioxine gehalte. Vissen die vaak meer dioxines bevatten zijn: vis uit Nederlandse wateren, de Middellandse Zee en dicht bij de kust gevangen vis. De roofvissen zoals zwaardvis, marlijn, snoekbaars, tonijn en haai zijn ook minder veilig. Dat komt omdat roofvissen aan het eind van de voedselketen zitten en andere dioxine houdende vissen eten. Deze vissen bevat vooral veel methylkwik en bijvoorbeeld  tonijn kan je beter niet meer dan één keer per maand eten.

Kweekvis bevat over het algemeen lagere gehaltes aan verontreinigingen omdat de keuze van het voer bepaald wat zij binnenkrijgen. Overigens is het van kweekvis van buiten Europa, bijvoorbeeld Tilapia, niet zeker hoe schoon ze zijn want deze vissen kunnen al overleven in erg vervuild water.  Ook garnalen en mosselen kunnen te veel verontreinigingen bevatten.

Vissen die zijn gevangen op de oceaan zijn redelijk veilig en deze bevatten ook weinig dioxine-equivalenten. Ook is magere vis over het algemeen schoner dan vette vis. Het is volgens Tinka Murk dan ook aan te raden om toch twee keer per week vis te eten, waarvan één keer per week vette vis.

Als je vis eet is het niet aan te raden om daarnaast nog eens visoliecapsules te slikken, omdat deze ook dioxines bevatten. Ook voor deze capsules is een norm gesteld, maar als je regelmatig vis eet, hoef je geen capsules te slikken. Dat is echt teveel en via een onnatuurlijk omweg, aldus Tinka Murk.

Naast dat dioxine in dierlijke producten zit is het minder bekend dat ze ook in toegevoegde vetten en oliën zitten. Bijvoorbeeld in margarines, sauzen of koekjes. Hier wordt weinig onderzoek naar gedaan. Omdat onder andere vismeel en diverse soorten olie met dioxines ook in diervoeders worden gemengd komen deze dioxines weer terug in dierlijke producten. Het is daarom aan te raden om niet te veel dierlijke vetten te eten.

Volgens Tinka Murk hoeft dit niet te betekenen dat we niets meer kunnen eten. Je moet alleen wel bewust kiezen en daarmee kan je veel invloed uitoefenen op je eetpatroon. Het is heel erg belangrijk om gevarieerd te eten, want dan kom je niet snel in de problemen.

- Beperk dierlijke vetten

- Maximaal twee keer per week vis, waarvan één keer per week vette vis

- Het liefst geen of weinig vis uit de Nederlandse grote rivieren, en roofvissen zoals tonijn

- Niet te vaak garnalen en mosselen, vis uit de Middellandse zee, en dichtbij de kust gevangen vis,

- Geen extra visoliecapsules als je al vis eet

- Eet gevarieerd

- Daarnaast is het ook belangrijk om te letten op verantwoord en duurzaam gevangen vis. Hierdoor worden zowel de vis als de vissector behouden.