Vies luchtje aan nanozilver in sportkleding

Zilver nanodeeltjes die in steeds meer sport- en onderkleding worden verwerkt, verdwijnen na een paar wasbeurten in het milieu. Dat blijkt uit een onderzoek van Natuur & Milieu. Deze minuscule zilverdeeltjes doden de bacteriën die een zweetlucht veroorzaken. Helaas verdwijnt dit (nano)zilver met antibacteriële werking via het spoelwater van de wasmachine in het milieu. Dat kan ernstige gevolgen hebben voor vissen, planten en insecten. 

In 2010 waren er 1317 producten bekend met nanotechnologie. Nanozilver is één van de meest gebruikte toepassingen vanwege zijn antibacteriële werking. Er zouden zo'n 313 consumentenproducten zilver (nano)deeltjes bevatten: variërend van sokken, ondergoed, stofzuigers tot koelkasten. Ieder jaar komen er tientallen nieuwe producten bij. Vooral nanozilver in sport- en onderkleding is populair, want niemand wil naar zweet ruiken. Toch kun je aan de buitenkant niet zien of er zilver nanodeeltjes in verwerkt zit, want nanodeeltjes - een miljoenste van een centimeter klein - zijn alleen met een supermicroscoop waar te nemen.

100% verdwenen
Uit het onderzoek zilver nanodeeltjes in textiel van Rikilt Wageningen UR in opdracht van Natuur & Milieu blijkt dat de zilverdeeltjes met iedere wasbeurt uit kleding verdwijnen. De zilver (nano)deeltjes van de zogenaamde 'topcool-functievezel' in het poloshirt van Lidl zijn na tien wasbeurten compleet uit de stof gewassen: voor 100% verdwenen. Een t-shirt van Haglöfs gekocht bij Bever, verliest na tien keer wassen 44% van de zilver (nano)deeltjes. De X-socks met zilvervoetbed van Perry Sport verliest na tien wasbeurten 11% van de zilver (nano)deeltjes. Onderzoeker Ruud Peters van Rikilt Wageningen UR zegt in Kassa: "Bij de producten die veel zilver verliezen, lijkt het zilver er losjes aan toegevoegd. Weer anderen zijn wat beter verwerkt en er is een derde product, die een echte zilvervezel heeft gemaakt die ook het minste zilver lijkt te verliezen. Als consument kun je niet zien of je een product koopt dat veel zilver verliest of weinig."

Kortom, de consument koopt dus vaak een duur product, maar na een paar keer wassen kan de antibacteriële werking compleet wegspoelen. Op het etiket is namelijk niet te lezen of er zilverdeeltjes in zitten en hoe ze zijn toegevoegd aan het product. Dus een consument weet niet wat die koopt.

Daarnaast waarschuwt Natuur & Milieu voor de milieurisico’s van deze zilverdeeltjes. Deze nanodeeltjes, die niet met het blote oog te zien zijn, komen in het oppervlaktewater terecht. De antibacteriële werking van deze zilverdeeltjes stopt niet waardoor ze in het water zowel goede als slechte bacteriën doden. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) onderzoekt  de mogelijke risico’s van nanomaterialen. Het Kennis- en informatiepunt risico’s (KIR) nanotechnologie publiceert drie keer per jaar een signaleringsbrief over de risico's van nanotechnologie.

Adriënne Sips, nano-expert van het RIVM zegt in Kassa dat het onderzoek van Natuur & Milieu belangrijk is om meer inzicht te krijgen in de toxiciteit van nanodeeltjes in consumentenproducten. "Doordat bacteriën door zilver op nanoschaal gedood worden en allerlei andere organismen in de voedselketen daarmee verbonden zijn, kun je wel een milieueffect verwachten. Je kunt je bijvoorbeeld voorstellen dat er overmatige algengroei ontstaat, wat zorgt voor zuurstoftekort en vissterfte. Het is heel belangrijk dat we weten waar het spul inzit en hoeveel." Het Duitse RIVM waarschuwt al langer voor deze milieurisico’s. Het instituut pleit voor een verbod van kleding met zilver nanodeeltjes. Niemand weet namelijk hoeveel nanozilver er in Nederland of wereldwijd gebruikt wordt en hoeveel erin het milieu terecht komt.

Sijas Akkerman van Natuur & Milieu doet in de uitzending van Kassa een dringende oproep aan minister Schippers en staatssecretaris Atsma. "Ik wil dat er een verplichte registratie komt van producten met nanotechnologie. Ook moet het gebruik van zilver nanodeeltjes op het etiket staan. Nu zijn fabrikanten hier niet toe verplicht. Ik wil er voor pleiten dat zilver nanodeeltjes alleen gebruikt wordt voor medische toepassingen, zoals in brandwondenpleisters en niet in consumentenproducten. Zeker zolang er geen keihard bewijs is dat het gebruik van deze nanotechnologie onschadelijk is voor mens en milieu."

Er bestaat dus geen onafhankelijk overzicht en toezicht in welk product nanotechnologie verwerkt zit. De Tweede Kamer heeft in 2009 een motie aangenomen, die aandringt op de invoering van een meldplicht voor nieuwe producten met nanodeeltjes. De Nederlandse regering wacht op besluitvorming vanuit Europa, maar vooralsnog wordt er in Brussel gediscussieerd over wanneer iets een nanodeeltje genoemd mag worden. De fabrikanten/importeurs van de onderzochte sportkleding wilden niet naar de uitzending van Kassa komen. Lidl en Haglöfs wilden alleen schriftelijk reageren . Van X-Socks hebben we na de uitzending een reactie ontvangen. Deze is hier te lezen.

Wie meer informatie wil over nanotechnologie kan dit goed leesbare rapport lezen. Dit rapport is in 2010 geschreven door biologie-studenten van de Universiteit van Utrecht in opdracht van de Vereniging Leefmilieu.

Hier twee internationale lijsten met consumentenproducten waarin nanotechnologie verwerkt is.

De site van de Europese Commissie heeft  (in het Engels) een inhoudelijk overzicht over nanotechnologie.