Test: Halvarines en Light-smeersels voor op brood

De schappen in de supermarkten met margarine, halvarines en light-broodsmeersels puilen uit. Er valt zoveel te kiezen: met extra vitamines A, D, B, E, met plantensterolen om het cholesterol te verlagen, met kalium, foliumzuur of calcium, met teksten als als 'goed voor de bloeddruk' of 'verlaagt het cholesterolgehalte in het bloed'. Kloppen deze aanspraken en heb je deze toevoegingen nodig?

Naar aanleiding van de smaaktest van negen verschillende Halvarines en light-producten praat Brecht van Hulten met Frans Kok, hoogleraar humane voeding in Wageningen. Hij geeft een toelichting op de verschillende toevoegingen en gezondheidsclaims.

Boter wordt gemaakt van melkvet en margarine wordt gemaakt van plantaardige oliën. Beiden bevatten circa 80 gram vet per 100 gram product. Behalve het verschil in grondstof is er ook een verschil in de vetzuursamenstelling. Gemiddeld gesproken bevat boter 55 gram verzadigde vetzuren en margarine bevat 20 gram per 100 gram product. Het grootste deel van de vetten in margarines zijn enkelvoudig of meervoudig onverzadigde vetten en hebben daardoor een gunstig effect op het cholesterolgehalte.

Meervoudig onverzadigde vetzuren worden onderverdeeld in omega 3 (alfa-linoleenzuur) en omega 6 (linolzuur). Deze vetzuren zijn essentieel hetgeen wil zeggen dat we ze via de voeding binnen moeten krijgen, omdat het lichaam deze vetzuren niet zelf aan kan maken.

In een aantal margarines wordt er ook visolie (rijk aan de omega 3 vetzuren EPA en DHA) aan toegevoegd voor het extra gunstige effect op hart- en bloedvaten. Dit is alleen een waardevolle toevoeging voor mensen die niet aan de aanbeveling van de Gezondheidsraad komen om twee keer vis per week te eten, waarvan ten minste één keer vette vis.

Dit verschil is vastgelegd in Europese regelgeving. Alles uitgedrukt per 100 gram product is het zo dat:

- margarine is het volle product en bevat 80-90 gram vet.

- halvarine is het halfvolle product en bevat 39-41 gram vet.

- Light producten bevatten maximaal 41% vet. Dieetproducten zijn producten met minimaal 50% meervoudig onverzadigde vetzuren Het Voedingscentrum adviseert elke dag elke boterham met halvarine te besmeren. Naast vet is water het meest voorkomende ingrediënt van broodsmeersels. Het spreekt voor zich dat halvarine en light-varianten meer water bevatten dan margarine en boter. Dit heeft als voordeel dat halvarine dan ook minder calorieën bevat dan margarine terwijl de hoeveelheden vitamine A, D en het gehalte aan het essentiële vetzuur alfa-linoleenzuur in halvarine toch hetzelfde zijn als in margarine. Dit laatste wordt vaak vergeten.

Halvarine is kunstboter met een vetgehalte tussen de 39 en 41 procent. Het is gemaakt van plantaardige olie. Het heeft de helft minder vet dan margarine en de naam is dan ook samengesteld uit 'half' en 'margarine'. Je kan er niet mee bakken. Daarvoor zit er veel te veel water in. Lightproducten bevatten maximaal 41%, maar vaak minder dan 39% vet. Voor meer informatie zie het productschap voor Margarine, Vetten en Oliën.

Het testpanel bestaat uit vier deskundigen: - Joris Bijdendijk  is 'executive chef' in Hotel Sofitel Legend The Grand in Amsterdam.

- Wilma van Grinsven  is inkoopdirecteur bij Oil & Vinegar.

- Ruth Verdegaal is ambachtelijk roombotermaker in Oudendijk. Die maakt hij, samen met zijn broer, van de melk van eigen koeien.

- Paul Bon is smaakdocent aan het ROC in Amsterdam.

Het testpanel heeft negen verschillende halvarines en lightproducten getest. Ze hebben blind geproefd en ieder kreeg bij de opeenvolgende rondes een ander merk te proeven. Zo konden ze onafhankelijk testen en werden niet beïnvloed door reacties van de anderen.

De winnaar van de test is de Bona Halfvol. Dit is een halvarine zonder extra toevoegingen. Bona kreeg van de testers gemiddeld het hoogste cijfer.

AH komt als slechtst uit de bus, al scheelt het maar heel weinig met nummer acht in deze test. Mozarella-achtig noemt Paul Bon de smeerbaarheid. Dat smeert dus niet. Ook Joris vindt deze halvarine gummieachtig en niet smeerbaar.