Schadelijke transvetten in ons eten

Jona en Berend, beiden dertien jaar, zitten op het Roland Holstcollege in Hilversum. Voor het vak wetenschapsoriëntatie hebben ze een werkstuk geschreven over transvet. Om erachter te komen hoe vaak transvet in onze voeding zit, bezochten de jongens vijf supermarkten. Ze bekeken de etiketten van honderden producten. Maar weinig mensen weten dat het schadelijk is, terwijl het in tal van producten blijkt te zitten. Reden voor Kassa om aandacht aan het onderzoek van Jona en Berend te besteden.

In de meeste levensmiddelen zitten vetten. De twee bekendste soorten zijn verzadigd en onverzadigd vet. Daarnaast is er een derde categorie: transvet. Dat ontstaat bijna altijd als vloeibaar plantaardig vet door middel van een chemisch proces wordt omgezet in hard vet. Een populaire handeling voor voedselproducenten, want het is goedkoop en je kan er beter mee bakken. Verder blijven de producten langer smeuïg en houdbaar. Handig voor bijvoorbeeld margarine, koekjes, sauzen, frituurvet en kant-en-klaarmaaltijden. Er zijn ook dierlijke transvetten, die zitten in vette melkproducten of vlees van herkauwers, maar wel in lage concentraties. In tegenstelling tot het toegevoegde industriële transvet is de dierlijke variant niet uit ons eten te halen, maar als u magere zuivel koopt, scheelt dat al een stuk.

Transvetten zijn zeer schadelijk, omdat ze niet alleen het slechte cholesterol in het bloed verhogen, maar ook het goede cholesterol verlagen. Dat heeft Frank Visseren, hoogleraar vasculaire geneeskunde aan het UMCU, bevestigd. Transvet breekt nagenoeg niet af in je lichaam, waardoor het zich opstapelt. Het hecht zich zeer gemakkelijk aan de bloedvaten met een vergrootte kans op hart- en vaatziekten tot gevolg. Het heeft inmiddels al honderden mensen het leven gekost.

De overheid maakt zich geen zorgen
Sinds een jaar of twintig is bekend dat transvetten zeer schadelijk voor de gezondheid zijn en sindsdien is het percentage dat in ons voedsel zit drastisch beperkt. In Denemarken en in een aantal Amerikaanse staten is het gebruik van industriële transvetten zelfs verboden. Dat vindt de Nederlandse overheid niet nodig aangezien er al voldoende gebeurt. In ons land geldt het advies van de Gezondheidsraad om de inname van transvetten zoveel mogelijk te beperken met een aanvaardbare bovengrens van maximaal 1% van de totale dagelijkse energie-inname. Dat wordt in ons land aan de betrokken branches zelf overgelaten. Zo is er bijvoorbeeld een Task Force Verantwoorde Vetzuursamentelling en het keurmerk Verantwoord Frituren . De reactie van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan Kassa kunt u hier vinden.

Vreemd genoeg mogen fabrikanten wettelijk gezien `transvet` niet vermelden in de voedingswaarde tabel op de verpakking. Wel moet het gebruik van `(gedeeltelijk) geharde of gehydrogeneerde plantaardige olie` of `vet` altijd aangegeven worden in de ingrediëntendeclaratie. Als dat het geval is, zit er bijna altijd transvet in. Albert Heijn zet trouwens als een van de weinige supermarkten wel het percentage transvet op haar producten.

Overigens blijkt er in diverse huismerken, vooral in die van Albert Heijn, nog transvet te zitten. De meeste A-merken hebben het nagenoeg uit hun producten gehaald. Het kan dus klaarblijkelijk wel.

Behalve in producten van de supermarkt zitten er echter vooral transvetten in ambachtelijke bakkerijproducten, zoals stroopwafels, cake en croissantjes. Het zit ook in allerlei snacks zoals gefrituurde etenswaar. Alleen is er op het gehalte aan transvet in dat soort producten nauwelijks zicht en ontbreekt er een verpakking met ingrediëntendeclaratie.

Van het grootste deel van de transvetten die we binnenkrijgen, hebben we dus helemaal geen weet. Het is ondoorzichtig, dus niet te controleren en daardoor is het onmogelijk voor de consument om bewust te beperken. Dat is voor Ivan Wolffers een doorn in het oog. Hij is hoogleraar Gezondheid en Cultuur aan de VU en auteur van diverse boeken over gezondheid. ‘We weten hoe ontzettend schadelijk het is, dus waarom zouden we er een risico mee lopen en wordt het nog toegestaan dat transvet in ons eten zit? Er wordt geschat dat dat wereldwijd zeker wel 100.000 mensen het leven heeft gekost. Fabrikanten schermen met hun recepten, maar het verbod in Denemarken heeft laten zien dat het wel degelijk kan zonder dat consumenten het doorhadden.’ Hij vindt het vreemd dat we in een wereld moeten leven met zoveel ongezonde producten. ‘Het zou veel makkelijker voor iedereen zijn als het vanzelfsprekend is dat ons voedsel gezond is. Zeker als transvet er helemaal niet in hoeft te zitten. Maar helaas zit een verbod er niet in.’

Gerben-Jan Gerbrandy, Europarlementariër voor D66, buigt zich in Brussel over de herziening van de verouderde regels voor etikettering op etenswaar. Hij heeft een voorstel ingediend bij het Europese parlement om het vermelden van transvetten op de voorkant van de verpakking te verplichten. ‘Het is heel belangrijk dat de consument weet wat er in het eten zit en zich steeds bewuster wordt van gezond eten. Een ruime meerderheid in Brussel is voor verplichte vermelding, dus de kans is groot dat het erdoor komt. Het zal nog wel een hele poos duren voordat de nieuwe wetgeving van kracht zal zijn. De fabrikanten moeten natuurlijk ook de tijd krijgen om alles aan te passen.’

Een verbod op het gebruik van transvet acht meneer Gerbrandy niet nodig. ‘Door het expliciet op het etiket te vermelden, zal de industrie het zelf steeds verder verminderen. Want het is dan helemaal niet meer aantrekkelijk om het erin te stoppen, als de concurrent het niet doet.’

De Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie vindt het verplicht vermelden van transvetten op de verpakking echter niets toevoegen. De volledige reactie van de FNLI kunt u hier vinden.

Als u bent ingelogd, kunt u hieronder meediscussiëren.