Plastic scheiden en recyclen helemaal niet succesvol

Sinds begin dit jaar is Nederland in de ban van plastic recycling. In speciale bakken en containers kunt u uw plastic verpakkingen gooien. Een groot succes volgens Nedvang, die de recycling coördineert. Maar is het wel zo’n succes?

Gemeenten moeten sinds 1 januari hun burgers de mogelijkheid bieden hun plastic afval gescheiden aan te leveren. Die afspraken zijn in 2007 vastgesteld in een Raamovereenkomst . Dat kan door het op te halen, of door speciale containers te plaatsen. Deze methode wordt bronscheiding genoemd. Veel gemeenten zijn er al eerder mee begonnen. Het gerecyclede materiaal kan gebruikt worden als grondstof voor nieuwe producten als tennisballen, fleecetruien en dashboarden. Bovendien komt er door recycling minder afval in de verbrandingsovens terecht en dat betekent minder CO2-uitstoot.

Nedvang is de stichting die het scheiden en recyclen van het afval coördineert. De stichting is opgericht door producenten uit de verpakkingsindustrie en importeurs. In de Raamovereenkomst zijn aan de recycling ook bepaalde doelen gesteld. In eerste instantie was het doel om over 2009 38% van het kunststofverpakkingsmateriaal te recyclen. Dit is in 2009 bijgesteld tot 32%. Uiterlijk moet in 2012 42% van het kunststofverpakkingsmateriaal gerecycled worden. Volgens de officiële cijfers loopt de inzameling en recycling van ons plastic afval fantastisch. Vorig jaar zou maar liefst 39% van al het ingezamelde plastic verpakkingsmateriaal zijn hergebruikt. Jan Storm, directeur van Nedvang: “Deze positieve resultaten illustreren de enorme bereidheid van burgers en bedrijven in Nederland om verpakkingsafval gescheiden aan te bieden…. Alle materiaalsoorten worden boven de doelstellingen ingezameld en hergebruikt, maar ik wijs met nadruk op de hoge hergebruikscore van kunststof verpakkingsafval. We wisten dat de doelstellingen zeer ambitieus waren en realisatie niet eenvoudig zou zijn.” 

Kassa heeft de cijfers over plastic hergebruik onderzocht en wat blijkt? In plaats van de doelstellingen gehaald te hebben, blijkt het helemaal niet zo succesvol. In eerste instantie was de doelstelling over 2009 38%. Nedvang heeft zelf laten berekenen dat op basis van dat percentage 85 miljoen kilo gerecycled zou moeten worden. Dat percentage is in 2009 al naar beneden bijgesteld tot 32%. Dan kom je op een concrete doelstelling van ruim 50 miljoen kilo. Nu blijkt er in 2009 maar 16 miljoen kilo te zijn hergebruikt. Omdat Nedvang sinds dit jaar alleen nog plastic meetelt waar belasting over wordt betaald, is de doelstelling gehaald. Alleen wordt niet meer gekeken naar hoeveel kunststof er daadwerkelijk op de markt wordt gebracht.

Robbert van Duin van Recycling Netwerk zet grote vraagtekens bij de cijfers van Nedvang. Het Recycling Netwerk is een coalitie van organisaties die zich inzetten voor een beter milieu door een goed materialenbeleid, met speciale aandacht voor statiegeld en verpakkingen. Van Duin: “Er is een wonderbaarlijke vermenigvuldiging opgetreden. De percentages zijn ineens omhooggeschoten. De enige reden die ik daarvoor kan verzinnen om aan de taakstelling te voldoen is dat ze niet meer meten wat er op de markt is gebracht, maar waarover belasting is betaald. Mijn conclusie is dat de doelstelling vanaf het begin onrealistisch was. En dat het niet zonder kunstgrepen toe te passen haalbaar was.”

Paulus Jansen, Tweede Kamerlid voor de SP heeft als kritiek dat de sector zelf de controle op het halen van de doelstellingen uitvoert. “De overheid zou zelf de doelstelling in de gaten moeten houden. Het is een open deur dat Nedvang altijd concludeert dat ze lekker bezig zijn. De leden van Nedvang komen zelf voor een groot deel uit de verpakkingsindustrie. Zij hebben verschillende belangen die niet stroken met milieu of consument.”

Aan het wel of niet behalen van de doelstellingen uit de Raamovereenkomst zitten ook consequenties. Dit voorjaar is de motie Boelhouwer in de Tweede Kamer aangenomen dat betekent dat als er niet aan de doelstellingen voor recycling uit de Raamovereenkomst wordt voldaan er gekeken moet worden naar een uitbreiding van het statiegeldsysteem. Jansen en Van Duin zijn voorstander van die uitbreiding. Van Duin: “Statiegeld werkt heel goed, omdat de respons zo hoog is. Zo’n 95% van de flessen wordt teruggebracht naar de winkel. Daarmee komt 15% van het totale kunsstof verpakkingsmateriaal terug voor hergebruik. Uitbreiding naar statiegeld op kleine flesjes levert flink wat milieuwinst op.” Paulus Jansen is bang dat het statiegeldsysteem straks helemaal op de schop gaat. “De kans is groot dat er straks gezegd wordt de bronscheiding gaat zo goed, laten we het hele statiegeldsysteem maar afschaffen. Want de leden van Nedvang uit de verpakkings en levensmiddelenindustrie hebben helemaal geen zin in statiegeld.”

Wat gebeurt er dan als u uw shampooflessen en patatbakjes keurig gescheiden heeft ingeleverd? Uw gescheiden kunststof wordt helemaal naar Duitsland gereden voor verwerking. Uiteindelijk blijkt dat zo’n 20% van het gesorteerde kunststof niet geschikt is voor recycling. Die 20% verdwijnt alsnog in de verbrandingsoven in. Voor het overige deel is het onduidelijk wat er nu precies van gemaakt kan worden. Vaak blijkt het kunststof te vervuild om er hoogwaardige producten van te maken. Het hergebruiken als bijvoorbeeld kunststof voor een fles is door het achterblijven van labels gecompliceerd. Paulus Jansen, Tweede Kamerlid voor de SP vindt het niet goed dat er zo weinig zicht is op de afvalstromen: “De afvalstromen zijn volkomen oncontroleerbaar. Wij willen graag weten wat er met ons afval gebeurt. Het probleem is dat zodra producten de grens overgaan er in Nederland helemaal geen zicht meer op is.”

Niet iedere gemeente doet mee met het scheiden van plastic in de oranje containers. In ongeveer 50 steden mag je het plastic gewoon in de vuilnisbak gooien. Uit proeven en resultaten van de 50 gemeenten die al met nascheiding aan de slag zijn gegaan blijkt dat de kunststofopbrengst hoger ligt dan bij bronscheiding. Het is alleen nu nog zo dat er iets meer vervuiling achterblijft in het plastic. Een belangrijk voordeel van nascheiding is dat het waarschijnlijk veel beter werkt in stedelijke gebieden. Daar werkt bronscheiding niet goed, omdat stedelingen minder bereid zijn tot scheiden. Bovendien is er geen ruimte voor extra containers of nog meer vuilniswagens in de straten. Ook is de verwachting dat als de opbrengst groter wordt, het aandeel vervuiling in het plastic toeneemt.

Nedvang geeft aan dat de steden pas net begonnen zijn met bronscheiding en dat daardoor de resultaten nog achterblijven. Ook geeft Nedvang aan geen voorkeur te hebben voor bron- en nascheiding. Woordvoerder Sven Noordhoek: “We hebben vooraf gekozen voor bronscheiding omdat daar op dat moment de beste resultaten meegeboekt konden worden. Wij vinden dat we het een kans moeten geven, ook in de stedelijke gebieden. Als uit de onderzoeken naar bron- en nascheiding, die nu nog lopen blijkt dat het resultaat is, maakt het Nedvang niet uit.”