Pensioenfondsuitkering blijft een drama (+ extra materiaal)

* extra beeldmateriaal: Leo van Heesch - Nederlandse Bond van Pensioenbelangen - over het drama met de pensioenen.

In november 2009 besteedde Kassa aandacht aan de pensioenfondsen. Wij wilden graag weten wat het  betekent voor een pensioengerechtigde als zij op 1 januari 2009 een gemiddeld aanvullend pensioen ontvangen, wat gaan zij er de komende 15 jaar op achteruit. De uitkomsten waren dramatisch.

De belangrijkste oorzaak was de dekkingsgraad van de pensioenfondsen. Om hun leden pensioen uit te kunnen betalen moeten de fondsen meer dan 100 % in kas hebben . De Nederlandse Bank stelt minimaal 105%, maar boven de 135 á 140% zitten de pensioenfondsen pas echt veilig.

Dit jaar stond de dekkingsgraad bij sommigen zelfs beneden de 85%. Dat is extreem laag, Wie beneden die 105% terechtkomt moet van De Nederlandse Bank (DNB) een herstelplan schrijven. Hierin moeten pensioenfondsen uitleggen hoe ze weer genoeg geld in kas denken te krijgen.Veel fondsen doen dit door onder meer de indexatie - dat is een correctie voor de loonstijging en inflatie- op een laag pitje te zetten en door de pensioenpremie te verhogen: ofwel meer betalen en minder krijgen.

Gelukkig trok de beurs de afgelopen tijd weer sterk bij waardoor het vermogen weer toenam, maar toen kwam een tweede probleem om de hoek kijken de lage rente. De pensioenfondsen  mogen hun bezit alleen waarderen voor de toekomst op basis van de dagrente. Dat hebben ze met elkaar afgesproken in 2007. Voor die tijd waardeerden ze hun vermogen met een gemiddelde rente van 4%. Sommige pensioenfondsen zoals die van de Rabobank hebben die rente afgedekt, dat kan, maar dat kost geld. Het voordeel is dat jouw fonds dan geen last heeft van een dalende rente. Het nadeel is dat als de rente plotseling stijgt, jij daar ook niet van kan meeprofiteren.

Door deze lage rente en het vermogen dat maar langzaam groeit kwamen bijna de helft van onze 600 pensioenfondsen in de problemen. Als het zo door zou gaan kunnen zij niet meer aan hun verplichtingen voldoen. De Nederlandse Bank heeft deze 300 pensioenfondsen gevraagd om een herstelplan te schrijven. Veertien van hen zijn er zo slecht aan toe dat er voor 1 januari 2011 drastische maatregelen genomen moeten worden.

Samen met Leo van Heesch van Nederlandse Bond Pensioenbelangen hield Kassa de herstelplannen van de vijf grootste pensioenfondsen opnieuw tegen het licht. We hebben het aanvullende pensioeninkomen berekend volgens het herstelplan en afgezet met wat het aanvullende pensioen zou zijn zonder de crisis.

Leo van Heesch: “De situatie is aanzienlijk slechter geworden terwijl ik nog niet eens met de nog somberder vooruitzichten rekening heb kunnen houden. Omdat sommige pensioenfondsen vorig jaar reageerden met de stelling dat zij helemaal niet de ambitie hadden om de loonontwikkeling te volgen, heb ik nu de ontwikkeling van de pensioenen vergeleken met de loonontwikkeling van werkenden. Overigens is het verlies aan koopkracht van gepensioneerden al dramatisch genoeg.” Hierboven kunt u het uitgebreide interview met Leo van Heesch zien.

De uitkomsten zijn dramatisch:

Bij het pensioenfonds BPF Bouw (843.000 deelnemers) liepen de deelnemers na 15 jaar vorig jaar nog 6.681 euro mis. Geld wat ze dus nooit meer terugkrijgen. In de studio was toen voorzitter van het pensioenfonds, John Kerstens. Hij vond het jammer dat Kassa de bouwvakker onnodig ongerust maakte met deze cijfers. Inmiddels mogen de bouwvakkers nog ongeruster worden want ze lopen de komende 15 jaar

21.734 euro mis.

Het op twee na grootste pensioenfonds Zorg en Welzijn (2,1 miljoen deelnemers) namen we ook onder de loep. Daar liepen de deelnemers na 15 jaar bij elkaar 12.607 euro aanvullend pensioen mis. Nieuwe berekeningen hebben aangetoond dat dat bedrag inmiddels in 10 maanden is opgelopen tot

26.818 euro .  In een reactie laat het pensioenfonds ons weten, dat Leo van Heesch vorig jaar in eerste instantie uitkwam op een bedrag van ruim 18.000 euro dat heeft hij toen na veel druk van de pensioenfondsen omlaag gebracht tot 12.607 euro. Achteraf gezien had dat volgens het fonds toch ruim 18.000 euro moeten zijn, daardoor lijkt het verschil nu erg groot.

Pensioenfonds PME maakte het vorig jaar nog bonter. Daar liep u als deelnemer na 15 jaar 26.416 euro mis. Inmiddels is dat in de laatste tien maanden opgelopen tot

36.998 euro . Het pensioenfonds vond het in november 2009 niet nodig om bij ons in de studio te reageren op deze resultaten. Ze waren het niet eens met onze berekeningen en uitgangspunten.  Inmiddels is de kou wat uit de lucht en ze hebben besloten zich te laten vertegenwoordigen door Gerard Riemen van de Nederlandse vereniging van bedrijfstakpensioenfondsen . Hij zegt: “dit soort berekeningen zet mensen op verkeerde been, ze zijn allemaal gebaseerd op herstelplannen, wat daarin staat gaat niet gebeuren. Het kan beroerder worden, maar ook beter.”

Het grootste pensioenfonds van ons land met maar liefst 2,7 miljoen deelnemers, het ABP Pensioenfonds, ontbreekt niet in onze berekeningen. Deelnemers aan dat pensioenfonds liepen vorig jaar nog na 15 jaar 28.960 euro aan aanvullend pensioen mis. Voorzitter Xander den Uyl van ABP was in de studio aanwezig en vond ondanks deze cijfers dat ze het toch goed deden. Inmiddels is het verlies voor de leden van het ABP opgelopen tot

36.217 euro . Gerard Riemen van de Nederlandse vereniging van bedrijfstakpensioenfondsen, zegt: “Uitgerekend het ABP heeft begin dit jaar nog zijn pensioenen aangepast aan inflatie en lonen (indexering), zij hebben een uitzonderlijk goed rendement, zij zijn het slachtoffer van steunmaatregelen aan Griekenland en Portugal, waardoor onze rente zo laag ligt en daar hebben zij het meeste last van.”

Het pensioenfonds waarbij de deelnemer het meeste moest inleveren was PMT. Daar liep u als deelnemer na 15 jaar maar liefst 30.004 euro mis. En ook dit fonds vond het in onze eerdere uitzending niet nodig om deze berekeningen toe te lichten in de studio. Maar zij waren ook nu bereid naar de nieuwste cijfers te kijken. Dit keer kwamen zij er na 10 maanden het meest gunstig vanaf. Zij stegen naar verhouding het minst, maar een gepensioneerde bij het PMT loopt nog altijd volgens onze laatste berekening

35.606 euro mis. Hier heeft Gerard Riemen hetzelfde commentaar als bij PME: “dit soort berekeningen zet mensen op verkeerde been, ze zijn allemaal gebaseerd op herstelplannen, wat daarin staat gaat niet gebeuren. Het kan beroerder worden, maar ook beter.”

Een aantal kijkers vroegen ons het principe van een pensioenfonds uit te leggen. De eerste Nederlandse pensioenfondsen werden aan het eind van de 19e eeuw opgericht in een tijd dat sommige bedrijfseigenaren zichzelf zagen als huisvader van hun werknemers. Met de komst van de Algemene Ouderdomswet in 1956 veranderde dat en kregen werknemers én werkgevers samen de leiding over pensioenfondsen. Bij een pensioenfonds spaart een werknemer, geholpen door de werkgever 20 procent van zijn inkomen voor z’n oude dag.

Als die werknemer 40 jaar werkt en het pensioenfonds ieder jaar zijn bijdrage tegen 4 procent per jaar belegt, dan heeft die werknemer aan het einde van z’n werkzame leven 465.000 euro. Precies genoeg om tot z’n tachtigste zijn jaarinkomen van 32.500 uit te keren. Maar als de werknemer dan nog niet overleden is of korter gewerkt heeft, is er niet genoeg gespaard. Het pensioenfonds springt dan bij met geld van deelnemers die eerder zijn overleden. Dat geld moet er wel zijn, want de fondsen krijgen niet meer dan 2 procent rente voor hun geld, minder dus dan nodig is om de gewone uitkeringen te verzorgen.

Frits Bosch vertelt in onze uitzending iets over het beleggingsbeleid van de afgelopen 20 jaar. Hij schreef deze zomer het boek ‘ Risico als Obsessie,  het beleggingsbeleid van de Pensioenfondsen’ . Over de rente is Bosch van mening: “Als je de ontzettend lage rente van 2,46% zou willen afdekken, moet je daarvoor veel geld betalen. Een bijkomend nadeel is dat je niet kan profiteren van een stijgende rente.” Bosch is er dan ook een voorstander van om het huidige systeem om de dagrente als ijkpunt te nemen, want je moet de spelregels niet tijdens het spel veranderen.

Wat hij het ergste vindt is dat de regering bij het ABP aan het begin van de jaren negentig 15 miljoen euro heeft geplunderd. En hij heeft verder ontdekt dat er in totaal in die jaren voor 212 miljard uit de pensioenfondsen is gehaald. "De gemiddelde dekkingsgraad was in de jaren ‘90 zo’n 230%. Als we toen verstandig waren geweest was de dekkingsgraad rond de eeuwwisseling 350% a 400% geweest! Maar in plaats daarvan was de gemiddelde dekkingsgraad rond die tijd 198%, nog goed, maar te weinig om de slechte jaren rond 2002 en 2008 te overleven."

Een verder probleem is dat pensioenfondsen wat betreft hun beleggingen uitgegaan zijn van de verkeerde wiskundige modellen, die kwamen uit Amerika. Bosch noemt de bedenkers daarvan intellectuele charlatans! “Die raadden aan om te gaan beleggen, want dat zou gemiddeld een rendement opleveren van 7%. De Nederlandse Bank heeft zitten slapen en dit alles toegestaan, dat is heel erg!” Volgens Bosch is er te weinig kennis bij de beleggingsafdelingen van pensioenfondsen aanwezig. Een pensioenfonds is risicomijdend van nature, maar door verkeerde informatie zijn ze te veel in aandelen gaan beleggen. Bosch pleit voor derivaten, maar daar hebben de bestuurders te weinig verstand van, zodat ze die vaak links laten liggen.

Het enige wat nu helpt en dat is hij eens met Minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, is korten op de pensioenen. “De huidige generatie heeft nog een aardig pensioen, maar de jongeren zullen op de blaren moeten zitten”. We zullen moeten uitzieken, net als bij de hypotheekcrisis hebben we het geheel verkeerd aangepakt, aldus Bosch.