Overblijf scholen: Iedereen doet maar wat

Vroeger at je tussen de middag thuis je boterham met een glaasje melk. Tegenwoordig gebeurt het steeds vaker dat ouders allebei werken, en dat kinderen hun middagpauze op de basisschool doorbrengen. Maar wie ziet erop toe dat de boterhammen opgegeten worden, dat er tijdens het spelen binnen of buiten niet wordt gepest en er een pleister op een zere knie wordt geplakt?

Scholen regelen de overblijf, ouders betalen ervoor

Sinds augustus 2006 zijn scholen verantwoordelijk voor de zogenaamde tussenschoolse opvang (tso). Zij zijn verplicht om, als ouders dat willen, tso aan te bieden in een kindvriendelijke en veilig ruimte. En per 2011 moet ten minste de helft van de overblijfkrachten geschoold zijn. Scholen hoeven het niet per se zelf te organiseren, ze mogen ook een commercieel bureau inschakelen om voor hen de financiële administratie en logistieke organisatie te regelen.

Hoe het ook geregeld wordt, ouders betalen zélf voor de overblijf van hun kind en, omdat de tso vreemdgenoeg niet onder de wet Kinderopvang valt, krijgen ouders hun kosten niet, ook niet gedeeltelijk vergoed door de overheid.

Iedereen doet maar wat

Kassa was benieuwd naar de verschillen: hoe hebben scholen het geregeld, wat betalen ouders voor de overblijf, en wat krijgen ze daarvoor terug?

Uit een mail- en belronde langs scholen en ouders blijkt dat de bedragen die ouders betalen zeer uiteenlopen, de manier waarop de overblijf is georganiseerd, en de kwaliteit ervan ook.

Vergoedingen voor de tso lijken willekeurig te worden vastgesteld. Sommige ouders betalen € 1,- voor hun kind, per keer overblijven, terwijl anderen € 3 betalen. In beide gevallen zorgen de ouders zélf voor eten en drinken en is er geen zichtbaar verschil in geleverde kwaliteit. Het enige verschil is dat voor één euro de school het zelf organiseert, en voor drie euro de tso wordt uitbesteed aan een commercieel bureau.

Commerciële bureaus beloven professionele opvang, maar al snel blijkt dat er bij veel scholen  een groot tekort bestaat aan overblijfkrachten, waardoor de ratio (één begeleider op vijftien kinderen) vaak niet gehaald wordt. In de praktijk staat één overblijfkracht nogal eens voor een groep van 20 tot 25 of zelfs 30 kinderen.

Hoe zit het met opleiding en ervaring? Toen één van de redacteuren van Kassa solliciteerde als overblijfmoeder kon ze direct en zonder papieren aan de slag. Tegelijkertijd betalen ouders wel bijna twee of zelfs drie keer zoveel, wanneer de school een commercieel bureau in de arm neemt. Je vraagt je af hoe dat kan en wat er met het geld gebeurt.

Bjørn Huysman, directeur van kinderopvangorganisatie Nokik zegt hierover dat scholen hen vaak in paniek opbellen: “Ze komen pas naar ons toe, als het ze zelf niet meer lukt”. Hij benadrukt dat het vaak heel lastig is om voor één tot anderhalf uur per dag, midden op de dag, mensen te vinden die voor een vrijwilligersvergoeding op een groep drukke kinderen willen passen. “Veel krachten zijn bij ons in loondienst, daar betalen wij ook vaste lasten voor. Verder geven wij heel veel geld uit aan werving, er zit een enorme organisatie achter” aldus Huysman. “Daarnaast moeten we alles fiscaal goed regelen”. Een redelijk verhaal, maar deze overheadkosten worden wel allemaal op de ouders verhaald. Het geld gaat niet naar een extra belegde boterham, maar naar accountants en acquisitiemedewerkers.

Ook Ineke Renckens, directeur van Stichting Lunchen op School, vindt het niet terecht dat de hoogte van het bedrag dat ouders betalen ter discussie wordt gesteld. “Ouders verwachten de wereld: maar voor 2 euro 45 per uur kán dat gewoon niet”.

Alles onder één dak

Het kan ook anders. Op de Plesmanschool in Rotterdam betalen ouders € 3,25 per keer dat hun kind overblijft, maar daarvoor krijgt hun kind een complete warme maaltijd, is er veel educatief verantwoord speelgoed, en verloopt de lunchpauze onder begeleiding van gediplomeerde krachten. Ouders betalen veel, maar krijgen er ook veel voor terug, omdat deze school zo slim is geweest om de tso te combineren met de bso, de buitenschoolse opvang. Klinkt ingewikkeld en uitzonderlijk, maar is het niet. Het vergt alleen een andere manier van denken, óók van de scholen.

Sjaak Ligthart is directeur van de Plesmanschool en zegt hierover: “ Scholen werden gedwongen de tussenschoolse opvang goed te regelen en een jaar daarna ook de voor- én de naschoolse opvang. Onze school heeft er toen voor gekozen meteen voor kwaliteit te gaan; dat wil je in het onderwijs en ook bij de kinderopvang”. De Plesmanschool verbouwde een deel van de school, in nauw overleg met kinderopvangorganisatie Kinder Service Hotels. Een ingrijpende keuze waarover Ligthart duidelijk is: “Je moet wel willen, en meestal is er een weg, maar om dit voor elkaar te krijgen heb je ook lef nodig".

Scholen krijgen ook geld

Ouders betalen dus voor de tso, maar waarom eigenlijk? Reden is dat de tso niet onder de wet kinderopvang valt en ouders hun kosten dus niet (gedeeltelijk) kunnen declareren bij de regering. Maar, nu komt het, scholen ontvangen jaarlijks geld van de overheid, speciaal bedoeld om de overblijf op hun school te regelen. Zo’n vijfduizend euro per school.

Het geld dat scholen krijgen voor tso is echter niet gelabeld, het zit in een ‘lumpsum’, wat wil zeggen dat scholen elk jaar een geldbedrag krijgen dat ze zélf mogen besteden aan wat zij nodig vinden. Misschien wordt er dus wel een mooi hek om de school gebouwd, of een computer aangeschaft met geld dat eigenlijk bedoeld is voor tso. Tel daarbij op het geld dat ouders aan de scholen betalen voor de overblijf, én geld dat vanuit de overheid beschikbaar wordt gesteld voor opleiding en training, dan zou je toch denken dat, ook als de school de tso zélf organiseert, er voldoende geld zou moeten zijn. Waar blijft dan al dat geld? Niemand die het controleert.

“Onbegrijpelijk” reageert Fatma Koser Kaya. Ze is Tweede Kamerlid voor D66 en heeft in januari dit jaar kamervragen gesteld over de kwaliteit en organisatie van tso. “De middagpauze is een blinde vlek, en dat komt doordat het niet in de Wet Kinderopvang zit”. En dat, terwijl er volgens haar veel gebeurt tijdens die pauzes, zoals pestgedrag. Daar zou veel meer kwalitatief toezicht voor moeten zijn. De staatssecretaris vindt dat het teveel kost om de tso op te nemen in de Wet Kinderopvang, maar tegelijkertijd wil ze wél dat ouders allebei meer gaan werken. “Het Rotterdamse voorbeeld toont aan dat het wél kan, maar dankzij de combinatie van tso en bso”. Ze roept ouders op om vooral na te vragen bij hun school, waar ze voor betalen en zich ook collectief verantwoordelijk te voelen voor de kwaliteit van de opvang van onze kinderen, “want alleen dán krijgen we het voor elkaar dat er in de politiek een meerderheid in de Kamer komt voor het opnemen van de tussenschoolse opvang in de Wet Kinderopvang”. Koser Kaya gaat opnieuw kamervragen stellen aan Sharon Dijksma, staatssecretaris van Onderwijs.

Brood en Spelen

Onderzoeksbureau ITS bevestigt onze vermoedens. Zij voerde vorig jaar een onderzoek uit naar de kwaliteit van de TSO, waaruit blijkt dat het veel beter kan.

Uit het onderzoek blijkt dat als de school de tso uitbesteedt, er dan vaker klachten van ouders komen; dat overblijfkrachten minder autonomie hebben en dat de kosten van overhead worden verhaald op ouders. Tachtig procent van de ouders geeft aan dat de kwaliteit van de TSO niet is veranderd, terwijl het toch juist de bedoeling is dat het professioneler wordt. Een derde van de scholen heeft te kampen met toenemende kosten van de overblijf, met als gevolg dat ouders hun kinderen thuishouden. En dat terwijl onze regering toch zo graag wil dat moeders zich op de arbeidsmarkt begeven, en vrijwilligers zich zich aanmelden om als overblijfkracht te willen werken.

Wilt u ook weten wat er met uw geld gebeurt? Stap naar uw school en vraag om uitleg. Want de kans is groot dat het een stuk beter geregeld kan worden dan het nu is. En goedkoper.