Onterecht wanbetaler door 'foute' postcode

Wie overstapt naar een andere energieleverancier wordt, vaak zonder dat hij het zelf weet, uitgebreid gescreend. Om wanbetalers buiten de deur te houden, laten energiebedrijven nieuwe klanten checken op 'kredietwaardigheid'. Ze huren daarvoor speciale bureaus in, die consumenten doorlichten op mogelijke betalingsrisisco's. Hoe goed doen zij hun werk? Waarop baseren ze hun oordeel? Wat als dat niet klopt?

Kassa besteedde in december 2012 aandacht aan energiebedrijven die potentiële wanbetalers een waarborgsom laten betalen. Die loopt vaak in de vele honderden euro's. EnergieDirect spande de kroon met een borg van maar liefst €1000.

Hoe weten energiebedrijven wie een wanbetaler is, of in de toekomst wordt? Om daarover een oordeel te vellen, huren energiemaatschappijen zogeheten handelsinformatiebureaus in. Deze bedrijven verzamelen informatie over personen uit allerlei open bronnen. Aan de hand van persoonlijke- en statistische gegevens bepalen ze vervolgens een kredietrisico, in de vorm van een score. Hoe hoger de score, hoe kleiner het risico op een onbetaalde rekening. Als de score lager is dan de acceptatiegrens van de energiemaatschappij, mag je pas klant worden ná het betalen van een waarborgsom. Die krijg je pas terug aan het einde van het contract.

Kassa ontving de afgelopen maanden diverse klachten van kijkers die naar eigen zeggen ten onrechte als een betalingsrisico werden aangemerkt. Onder hen ook vader en zoon Peusen uit het Zuid-Limburgse Geleen. Cas (19) kocht in het voorjaar een eigen huis, waarop vader Wim een energiecontract afloot bij E.ON. Tot hun grote verbazing moest Cas echter een borgsom van 450 euro betalen omdat hij een betalingsrisico zou vormen. Toen Wim hierover zijn beklag deed bij E.ON werd hij doorverwezen naar het bureau dat de credit check uitvoerde: EDR Credit Services. Telefonisch liet EDR doorschemeren dat het verhoogde betalingsrisico van Cas niet met hem zelf te maken had, maar met het postcodegebied van zijn nieuwe huis.

Kassa ontving meer klachten. Ook overstappers naar de Nederlandse Energie Maatschappij (NLE) meldden dat ze, ten onrechte, als mogelijk wanbetaler waren aangemerkt. Ook NLE laat de credit checks uitvoeren door EDR Credit Services, onderdeel van DAS. Op de vraag naar de reden van de negatieve credit score, kregen zij geen duidelijk antwoord. Wel konden de betrokkenen een herbeoordeling aanvragen, door een loonstrook en recent bankafschrift te overleggen.

Diverse juristen die Kassa raadpleegde bestempelen het selectiebeleid van de energiebedrijven als 'redlining'. Dat is een uit de VS overgewaaide term voor risicoselectie op postcode. Redlining is in principe niet toegestaan. "Het is natuurlijk onrechtvaardig als je als individu wordt gestraft voor het slechte betalingsgedrag van een bepaalde groep", aldus privacyjurist Arnold Roosendaal van TNO.

EDR erkent na vragen van Kassa dat in een aantal gevallen het stempel 'betalingsrisico' enkel en alleen te danken is aan negatieve betalingservaringen op postcode of adres. "EDR vindt het bijzonder vervelend dat dit voor deze mensen tot een lagere kredietscore heeft geleid", aldus EDR in een verklaring. Het bedrijf zegt opdrachtgevers te adviseren voortaan niet meer alleen op basis van een 'foute' postcode als potentieel wanbetaler aan te merken. Ook trekt EDR zich de kritiek aan over de beperkte inzage die consumenten kregen in de totstandkoming van de credit score. "EDR heeft na vragen van de redactie van Kassa per direct het proces voor inzage vereenvoudigd. We verschaffen de consument vanaf heden gratis informatie over de kredietscore met een gedetailleerde en heldere uitleg over de opbouw van deze score."

Zowel E.ON als NLE zegt het advies van EDR over te nemen. E.ON geeft daarnaast aan de samenwerking met EDR naar aanleiding van de uitzending te gaan 'evalueren'. "Wij hebben nooit opdracht gegeven aan EDR om mensen enkel en alleen op grond van postcode als een risico aan te merken", aldus Roel Meijerink van E.ON. "Wij zijn daar niet gelukkig mee, want op deze manier lopen we klanten mis." Lees hier de volledige schriftelijke reacties van NLE en EDR Credit Services .

Wie naar zijn mening ten onrechte als betalingsrisico wordt aangemerkt kan een aantal stappen ondernemen:

1. Vraag inzage in alle gegevens die het desbetreffende bureau over jou heeft. Handelsinformatiebureaus mogen hiervoor een (beperkte) vergoeding vragen. 

2. Vraag om een uitleg over de opbouw en de totstandkoming van de credit score.

3. Kloppen bepaalde gegevens niet, maak dan gebruik van je recht tot correctie.

4. Als je onvoldoende inzage krijgt, of als het verzoek tot correctie niet wordt gehonoreerd, kan je dat melden bij het College Bescherming Persoonsgegevens via http://www.mijnprivacy.nl. Het CBP kan een onderzoek instellen, maar is daartoe niet verplicht.

5. Als een bedrijf of instantie hardnekkig inzage blijft weigeren, kan inzage in het uiterste geval worden afgedwongen door een verzoekschrift in te dienen bij de rechtbank.