Mora wint Kassa's frikadellentest

De frikadel is 53 jaar, dat wordt althans over het algemeen aangenomen. De uitvinder van de frikadel zou slagerszoon Jan Bekkers uit Deurne zijn, die later zijn naam veranderde in Beckers. Maar de eerste “frikadel” werd al vier jaar eerder gelanceerd in Dordrecht. Begin jaren vijftig maakte slagersknecht Gerrit de Vries in Dordrecht gehaktballen die hij verkocht aan de horeca. In 1954 noopte een wijziging in de Warenwet De Vries tot het aanpassen van het recept van zijn gehaktballen. (De ballen kregen een bepaalde norm, dat het niet meer 6% vetmeel mocht bevatten.) Maar zijn klanten vonden de oude ballen eigenlijk lekkerder. Dus veranderde De Vries niet de receptuur, maar de vorm. In plaats van een bal maakte hij een worst. Eén van de klanten van de slager, de Duitse Dorethe Dronkers die op het Scheffersplein in Dordrecht een cafetaria had, herkende in de nieuwe gehaktbal de Duitse Frikadelle en stelde voor de snack frikadel te noemen. Zo nam hij die naam over.

De frikadel van De Vries was een grove frikadel, eigenlijk meer een soort gehaktstaaf. Bekkers, die geïnspireerd was door een bezoek aan Amerika, waar de snackcultuur in opkomst was, maakte er de versie van die we nu kennen: een gladde frikadel van fijn gemalen vlees. De naam “frikadel” was niet gedeponeerd, zegt De Vries. "Wie kon weten dat het zo'n succes zou worden." De Mexicano, ook een uitvinding van De Vries, is wel geregistreerd. "Dat gebeurt ons niet nog eens." Overigens noemde Bekkers zijn worst een frikandel, met een n, dus.

Ewoud Sanders schreef in 2008 in de NRC; Schrijf je nou frikandel of frikadel? Het Groene Boekje (de officiële spellinglijst van het Nederlands) en de Spellingwijzer van Onze Taal kennen alleen frikadel. Het antwoord lijkt dus simpel: frikandel is fout en frikadel is correct. De Grote Van Dale (1999) maakt het al iets ingewikkelder, want dit woordenboek vermeldt beide vormen. Bij frikandel staat dat dit in de spreektaal wordt gebruikt voor frikadel. Vervolgens wordt er verwezen naar frikadel - lees: dát is de juiste schrijfwijze. Maar volgens Koenen (1999) is frikandel simpelweg een spellingvariant van frikadel, en zijn beide correct. Curieus blijft trouwens dat vrijwel alle mensen die weten dat de meeste woordenboeken en spellinggidsen alleen frikadel goedkeuren, vaak bij de snackbar gewoon een frika

n del bestellen.

Al sinds zijn lancering is de frikadel een succes. Precieze cijfers zijn moeilijk te krijgen, maar volgens de Algemene Kokswaren en Snackproducentenvereniging (AKSV) worden in Nederland jaarlijks zo'n 600 miljoen frikadellen geproduceerd. Het merendeel wordt genuttigd in Nederland. Om precies te zijn: ruim 37 per hoofd van de bevolking. Zeshonderd miljoen frikadellen achter elkaar gelegd is 108.000 kilometer, 2,5 keer de omtrek van de aarde. Met meer dan 30% marktaandeel, is de frikadel nog steeds de populairste snack van Nederland.

De populairste bereiding is naturel met frietsaus of curry, of 'speciaal' met frietsaus, curry en uitjes. Als er een snee in de frikadel wordt gemaakt, noemt men dat een open ruggetje. Maar frikadellen zijn ook gesignaleerd met pindasaus en atjar ('oriëntal'), met sambal bestreken en in een loempiavel gerold ('pikant'), of als 'waterfiets': twee frikadellen in een bakje met friet erop. Het succes van de worst is des te opmerkelijker omdat geen product zo'n slecht imago heeft als de frikadel.

Onuitroeibaar zijn de verhalen over wat er in de frikadel zit: slachtafval, uiers, koeienogen en vet, veel vet. Martin de Vries wil niet uitsluiten dat zijn vader koeienuier in de frikadel deed. Sterker, hij acht dat waarschijnlijk. Uierboord gold in Rotterdam en omstreken als een lekkernij. Maar de moderne frikadellenmakers moeten er niets van weten. Tegenwoordig moet op een doos frikadellen precies staan wat erin zit.

Een frikadel bestaat voor het grootste deel uit kippenvlees. Andere ingrediënten zijn varkensvlees, soms een beetje paardenvlees, water, paneermeel, bindmiddel, uien en … het best bewaarde geheim van een goeie frikadel … een speciale kruidenmix.

En de indianenverhalen dat er slachtafval, uiers, koeienogen en heel veel vet in zou zitten, kloppen dus niet. De frikadel is anno 2011 een industrieel product, met de bijbehorende strenge regels en voorschriften.

(bronnen: Telegraaf , AD, Wikipedia, NRC Handelsblad, Brabants Dagblad)

We testen acht diepvriesfrikadellen, te koop in de supermarkt. En om al deze frikadellen deskundig te keuren, schakelden we een groep echte fijnproevers in: de Hooglanderveense bierproefclub!

Na een avond proeven kwamen zij tot de volgende uitslag:

- Heeft een pittige geur en smaak

- Goede smaak, maar plastic lijkt er nog om heen te zitten

- Erg rimpelig

- Lichte kleur

- Samen met die van C1000 de goedkoopste frikandel

- Weinig kruiden, smaakt naar karton