Moeite met slagen via spraakcomputer voor inburgeringsexamen

Om een Nederlandse verblijfsvergunning te krijgen moeten immigranten slagen voor een spraakexamen. Dit examen is voor sommige mensen bijna onmogelijk om te halen. Wat moet je doen wanneer je volledig geïntegreerd bent en toch maar liefst negen keer zakt vanwege je buitenlandse accent?

Dat overkomt de Thaise Ning van Vegchel. Ze woont sinds 2010 in Nederland bij haar man Jacques van Vegchel. Ning is volledig geïntegreerd en van de drie inburgeringstoetsen heeft ze er twee gehaald. De derde toets, de Toets Gesproken Nederlands (TGN) oftewel een mondelinge spraaktoets, blijft voor Nin onhaalbaar. Na maar liefst negen keer de toets gedaan te hebben, is ze nog steeds niet geslaagd. Het probleem van het niet kunnen slagen is van technische aard. De toets wordt (mondeling) afgenomen door een computer. Deze computer bepaalt of het gegeven antwoord goed is. Doordat Ning van Aziatische afkomst is, is het voor haar moeilijk om de Nederlandse woorden volledig goed uit te spreken (met name de 'r' en de 'l' klanken). Zelfs speciale lessen bij logopedisten mogen niet baten: de test is onmogelijk te halen voor Ning. Daardoor krijgt Ning geen verblijfsvergunning en moet ze ook maar liefst €6000 aan lesgeld terug betalen, omdat ze volgens de regeltjes van de wet "niet voldoende moeite heeft gedaan om te slagen voor het gehele examen".

Taal- en inburgeringsdocenten vinden het echt onzin dat mensen zoals Ning geen verblijfsvergunning krijgen omdat ze niet door de spraakcomputer heen komen. In de uitzending van Kassa komen meerdere deskundigen aan het woord over de zwakke punten van het systeem. Zo pleit Annelies Braams, docent Nederlands, voor een heel ander systeem. "Mensen moeten zinnen nazeggen, maar als ze al twee woorden omwisselen terwijl de essentie van de zin hetzelfde blijft, krijgen ze niet alle punten. Ze krijgen namelijk een punt per goedgezegd woord en een bonus voor een zin in de juiste volgorde." Zij vindt dan ook dat de test afgeschaft moet worden: "ieder alternatief is beter dan deze toets." Ook Spraaktechnologie deskundige Helmer Strik van de Universiteit Nijmegen vindt dat de gebruikte spraaktest niet voor deze (belangrijke) beoordelingen gebruikt kan worden. "Spraakherkenningsoftware kan een goede, globale schatting geven van iemands niveau. Vergelijk het schatten van iemands leeftijd die je ziet. Je kan wel zeggen of iemand tien, veertig of zeventig jaar oud is, maar niet of iemand net boven of onder de achttien is." Volgens hem is het een feit dat spraaktechnologie sommige mensen minder goed 'verstaat' waardoor mensen als Ning nooit of zeer moeilijk zullen slagen voor de spraaktoets. Hoe dat komt is nooit onderzocht. Naar Strik's mening is nooit middels een volledig onafhankelijk onderzoek bekend geworden hoe de spraaktechnologie van deze TGN toets precies werkt. Hij vindt dat dit onderzocht moet worden.

Sinds 2006 moeten immigranten die een Nederlandse verblijfsvergunning willen hebben de spraaktest met succes afsluiten. Uit cijfers van het ministerie van Sociale Zaken blijkt dat in 2011 zo'n 33.000 mensen de test hebben ondergaan. Over het algemeen haalt 80% van alle kandidaten de test. Als je kijkt naar alleen Aziatische kandidaten, dan haalt 70% de test. Voor de minister niet genoeg reden om de spraaktest op de kritiekpunten te onderzoeken. In een reactie op de uitzending van Kassa zegt minister van Sociale Zaken, Lodewijk Asscher: "als je naar Nederland komt, is dat goed, maar dat betekent wel dat je rechten en plichten hebt. Eén daarvan is de taaleis, voor inburgeraars. Je moet je verstaanbaar kunnen maken in alledaagse situaties. De computer toetst dat. We gaan in februari laten weten hoe we de terugkoppeling kunnen uit gaan breiden. De meesten slagen en sommigen moeten inderdaad harder studeren. We zijn altijd geïnteresseerd in wat deskundigen zeggen."

Tweede Kamerlid van de SP Sadet Karabuluk vindt deze reactie niet voldoende. Zij pleit bij Kassa voor een verandering van het systeem. "Wanneer blijkt dat mensen niet in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning alleen door het niet halen van de spraaktest, dan moet er gekeken worden waarom ze de test niet halen. Wanneer blijkt dat het, zoals in het geval van Ning van Vegchel, de test beter mondeling met een persoon afgenomen kan worden dan moet dat kunnen. Ik ga daarvoor pleiten bij de minister."

Een oplossing voor Ning van Vegchel is dat de gemeente waar Ning woont een ontheffing geeft. Dit betekent dat ze geen officiële verblijfsvergunning krijgt, maar een (tijdelijke) vrijstelling. Ze zou dan nooit mogen stemmen en ook geen naturalisatie als Nederlander mogen krijgen. Daarnaast moet ze de kosten van het inburgeringstraject terug betalen. Voor Ning komt dat uit op €6000. Geen optie dus voor Ning. "Ik wil heel erg graag Nederlander worden en ik doe daar ook mijn uiterste best voor. Dat zou ik dat allemaal niet krijgen omdat mijn stem niet wordt herkend door een computer. Dat zou toch niet zo moeten kunnen."