Misleiding is en blijft van alle tijden

Een van de terugkerende onderwerpen in alle consumentenprogramma's is oplichting en misleiding. Je zou toch vermoeden dat mensen na jaren wel slimmer zijn geworden, en dat oplichters brodeloos thuis zitten. Maar niets is minder waar.

Één van de gasten aan tafel is Esther-Mirjam Sent, hoogleraar economische theorie en economisch beleid aan de Radboud Universiteit van Nijmegen, ( www.mejudice.nl). Worden consumenten nog steeds op dezelfde wijze misleid als vroeger? Sent vertelt dat de trucs door de jaren heen hetzelfde zijn, maar dat bedriegers nu een grotere groep bereiken door internet, zo gaat het dus over alle grenzen heen.

Verkopen aan de deur, via post, telefoon en advertenties in bladen is van alle tijden, maar nu gaan veel oneerlijke handelspraktijken via mail en internet. De meest voorkomende oneerlijke handelspraktijken in Nederland zijn:

* zogenaamd 'gratis producten' en dan toch achteraf voor verzending laten betalen of dat je achteraf aan een abonnement vastzit.

* producten met een misleidende gezondheidsclaim, die gaan vooral via advertenties in bladen

* misleidende en agressieve telefonische verkoop

* misleidende prijzenfestivals
* misleidende loterijen

* piramideconstructies

* ongevraagde toezending
* busreisjes met verkoopdemonstraties

Ook heb je veel misleidende vakantieclubs, maar dat weten de mensen nog te weinig. Volgens Sent kan iedere consument verleid worden. Veel mensen zullen denken, dat het vooral de ouderen zullen zijn die het meest kwetsbaar zijn, maar niets is minder waar. Het zijn vooral jongeren, mensen met lage opleiding of mensen zonder werk, vrouwen en huishoudens met kinderen. Regionaal is er overigens geen verschil.

Oplichters of misleiders gaan vaak volgens een vast patroon te werk. Ze proberen hun potentiële slachtoffer doelgericht te benaderen. Op welke zaken zal het slachtoffer vallen en hoe kan het vertrouwen van het slachtoffer worden gewonnen. Ook zullen de misleiders ervoor zorgen dat ze er goed uitzien, dat wekt ook vertrouwen bij de slachtoffers.

Rick van Baaren, hoogleraar gedragsbeïnvloeding en maatschappij aan de Radboud Universiteit van Nijmegen, ( www.dijksterhuisvanbaaren.com) legt uit dat consumenten toch telkens weer in misleiding trappen, omdat het aanbod aantrekkelijk gevonden wordt, of omdat het er geloofwaardig uitzag. Of dat de verkoper heel betrouwbaar en geloofwaardig oogde of het product was gratis. Ook spelen, volgens van Baaren, misleiders vaak in op factoren waar consumenten voor vallen zoals honger, dorst of seksuele lust. Het zijn dingen waarbij de consument niet zal nadenken over eventuele gevolgen.

Om dit soort misleidingen te voorkomen moeten mensen, volgens van Baaren, rationeel denken en meer analyseren. Zorgen dat je een scheiding maakt tussen het moment dat je beïnvloed wordt, dus aangesproken, gebeld wordt en het moment dat je beslist. Helemaal beschermen lukt absoluut niet, denkt van Baaren, en dat moet je ook niet doen. Want daar word je een naar, wantrouwig persoon van. Denk ook na wat juist het belang is van de ander en niet alleen wat je eigen belang is. Jac Rinkens heeft een vuistregel: als het te mooi klinkt, dan is het ook te mooi om waar te zijn.

Als u bent ingelogd, kunt u hieronder over dit onderwerp reageren.